Inspirational Story: राजस्थान-रुमादेवि-रोमहर्षक कहाणी-झोपडीतून थेट युरोप ! 75 गाव-22 हजार महिलांना रोजगार-हॉवर्ड विद्यापीठात शिकवण्याची संधी

By, Vishal Joshi - February 10, 2022 11:16:18

0

आपल्या भारत देशातील स्त्रिया कठोर परिश्रम आणि धैर्याचे उदाहरण आहेत. Inspirational Story: Rajasthan-Rumadevi-thrilling story-Europe directly from the hut

विशेष प्रतिनिधी

जयपूर : जागतिक महिला दिन 2019 रोजी राष्ट्रपतींच्या हस्ते नारी शक्ती पुरस्कार प्राप्त राजस्थानच्या बारमेर येथील रुमा देवी यांनी आणखी एक यश मिळाले. डिझायनर ऑफ द इयर 2019 पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. थारच्या त्या महिला शक्तीबद्दल जाणून घेऊया जिने बारमेर, जैसलमेर आणि बिकानेरच्या 75 गावांतील 22 हजार महिलांना स्वावलंबी बनवले तसेच राजस्थानची हस्तकला उत्पादने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पोहोचवली.

रुमा देवी ह्या मूळ बाडमेर जिल्ह्यातील मंगला की बेदी गावातील.वयाच्या पाचव्या वर्षी त्यांच्या आईचे निधन झाल्यानंतर, त्याच्या वडिलांनी दुसरे लग्न केले आणि त्यांना त्यांच्या काकांकडे सोडले. त्या आईच्या अनुपस्थितीत वाढल्या. 10 किमी दूरवरून पाणी बैलगाडीतून घरी आणण्याची वेळही त्यांनी पाहिली. वयाच्या 17 व्या वर्षी लग्न झाल्यामुळे शिक्षण अर्धवट सोडावे लागले. अनेक महिलांनी आपल्या कर्तृत्वाने, धैर्याने आणि समर्पणाने असे मोठे काम केले आहे, ज्यामुळे त्या सर्वांसाठी प्रेरणास्त्रोत बनल्या आहेत.

अत्यंत गरिबीत वाढलेल्या रुमा देवीला बालविवाहासह अनेक गंभीर समस्यांचा सामना करावा लागला. एक काळ असा होता की त्यांना सर्व संपले असे वाटत होते पण काहीही नसतानाही त्यांच्याकडे एक गोष्ट होती आणि ती म्हणजे ‘जिद्द’, ज्याच्या जोरावर त्यांनी यश मिळवले आणि आता त्या आपल्यासारख्या 22 हजार गरीब महिलांना रोजगार देत आहे. लहान वयातच लग्न केल्याने त्यांच्या मनातील सर्व स्वप्ने तशीच होती, पण स्वतःचे नशीब लिहिताना त्यांनी आपल्या कर्तृत्वाच्या जोरावर यश संपादन केले.

रुमाजी राजस्‍थानी हस्‍तकलेच्‍या साड्या, चादर, कुर्ता इत्‍यादी विविध कपडे तयार करण्‍यात माहीर आहेत. त्यांनी बनवलेले कपडे आपल्या देशातच नाही तर परदेशातही प्रसिद्ध आहेत. आज त्या भारत-पाकिस्तान सीमेवर असलेल्या बाडमेर, जैस्मेर आणि बिकानेर जिल्ह्यांतील सुमारे 75 गावांतील 22 हजार महिलांना रोजगार देतात. त्यांनी तयार केलेल्या महिला गटाने उत्पादित केलेली उत्पादने लंडन, जर्मनी, सिंगापूर आणि कोलंबो येथील फॅशन वीकमध्येही प्रदर्शित करण्यात आली आहेत. मात्र हे सर्व त्यांच्यसाठी सोपे नव्हते, त्याने कठोर परिश्रमानंतर हे यश मिळवले आहे.

आज रुमा देवी हजारो गरीब महिलांना रोजगार देऊन जीवन सुधारत आहेत, मात्र इथपर्यंत पोहोचण्यासाठी त्यांना आयुष्यात अनेक संघर्षांचा सामना करावा लागला. रुमाचा जन्म 1988 मध्ये राजस्थानच्या बाडमेरच्या रावतसर जिल्ह्यात झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव खेताराम आणि आईचे नाव इमरती देवी होते.

रुमा देवी यांचा विवाह अवघ्या १७ व्या वर्षी बाडमेर जिल्ह्यातील मंगल बेरी गावातील टिकुराम नावाच्या व्यक्तीशी झाला होता. रुमाचा नवरा टिकुराम जोधपूरच्या ‘नशा मुक्ती संस्थान’ मध्ये सहकारी म्हणून काम करतो. त्यांना लक्ष्य नावाचा मुलगा देखील आहे, जो सध्या शालेय शिक्षण घेत आहे. रुमा देवीचे संपूर्ण बालपण रावतसरच्या झोपड्यांमध्ये गेले, पण आता त्यांनी बारमेर जिल्ह्यात अनेक घरे बांधली आहेत.

बाडमेरमधील ग्रामीण विकास आणि चेतना संस्था (GVCS) नावाची एक NGO आहे. 2008 मध्ये रुमा देवीही या संस्थेत दाखल झाल्या आणि त्यांनी मोठ्या झोकून आणि मेहनतीने काम करायला सुरुवात केली. त्यांनी नवीन-डिझाइनची हस्तकला उत्पादने तयार केली, ज्यामुळे त्यांच्या उत्पादनांची बाजारात मागणी वाढू लागली. त्यानंतर 2010 मध्ये त्यांची या स्वयंसेवी संस्थेच्या अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली. या एनजीओमध्ये जवळपास 3 जिल्ह्यांतून आलेल्या सुमारे 22 हजार महिला काम करतात. या महिलांना कामासाठी कुठेही जाण्याची गरज नाही, तर त्या घरात राहून हस्तकला उत्पादने बनवतात. या संस्थेचे वार्षिक उत्पन्न कोट्यवधी रुपयांपर्यंत आहे.

रुमा देवींनी आपल्या मेहनतीच्या आणि प्रतिभेच्या जोरावर जे काम केले आणि यश मिळवले, ते सर्व महिलांना प्रेरणा देते. रुमाचे वर्ष 2018 भारतातील महिलांना दिला जाणारा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार ‘नारी शक्ती पुरस्कार’ देऊन तिला त्यांच्या उत्कृष्ट कार्यासाठी सन्मानित करण्यात आले. इतकेच नाही तर रुमा जी 15 आणि 16 फेब्रुवारी 2020 रोजी अमेरिकेत आयोजित दोन दिवसीय हार्वर्ड इंडिया कॉन्फरन्समध्ये त्यांचे कार्य प्रदर्शित करण्यासाठी देखील गेल्या आहेत. त्यांची हस्तकला उत्पादने दाखवण्यासाठी त्यांना तिथे खास आमंत्रित करण्यात आले होते तसेच हॉवर्ड विद्यापीठातील मुलांना शिकवण्याची संधीही मिळाली होती. ‘कौन बनेगा करोडपती’ या प्रसिद्ध रिअॅलिटी शोमध्ये रुमाजींना अमिताभ बच्चन यांच्यासमोर हॉट सीटवर बसण्याची संधी मिळाली आहे.

2016-2017 मध्ये, त्यानंतर जगातील सर्वात मोठा व्यापार मेळा जर्मनीमध्ये आयोजित करण्यात आला होता. त्या यात प्रवेश घेण्यासाठी सुमारे 15 लाख रुपये शुल्क भरावे लागते, परंतु रुमा देवी यांना त्यांच्या संपूर्ण टीमसह तेथे विनामूल्य येण्याचे निमंत्रण होते. रुमा जीने त्यांच्या जुन्या झोपडीचे आणि युरोपच्या सहलीचे फोटोही त्यांच्या फेसबुक पेजवर शेअर केले आहेत.

अनेक डिझायनर्सना मागे टाकून पुरस्कार जिंकला

टेक्सटाईल फेअर्स इंडिया (TFI) तर्फे प्रगती मैदान, दिल्ली येथे फॅशन शो स्पर्धा आयोजित करण्यात आली होती, ज्यामध्ये रुमा देवी यांच्यासह देशभरातील नामवंत डिझायनर्सनी तिच्या ग्रुपचे कलेक्शन रॅम्पवर आणले होते. ग्रामीण विकास आणि चेतना संस्थेचे सचिव विक्रम सिंह म्हणाले की रुमा देवी यांनी मे 2019 मध्येच स्पर्धेची पहिली फेरी पूर्ण केली होती, ज्यामध्ये संपूर्ण भारतातील 14 प्रतिभावान तरुण डिझायनर्सची दुसऱ्या फेरीसाठी निवड करण्यात आली होती. 16 जुलै 2019 रोजी झालेल्या स्पर्धेच्या अंतिम फेरीत रुमा देवीचे कृष्णधवल संकलन प्रथम क्रमांकावर होते.

रुमादेवीने कमी शिक्षण, साधनांची कमतरता आणि तांत्रिक अडचणी यासारख्या समस्यांना न जुमानता आपल्या कष्टाच्या जोरावर कसे यश मिळवले आणि स्वतःची वेगळी ओळख निर्माण करून गावातील इतर महिलांना स्वावलंबी होण्याचा मार्ग दाखवला. रुमाजींचे कार्य कौतुकास्पद आहे.