लवकरच डॉलरची जागा घेऊ शकतो भारतीय रुपया, 18 देशांची INR मध्ये व्यापार करण्यास सहमती

By, Pravin Pawar - March 18, 2023 10:00:54

0

वृत्तसंस्था

नवी दिल्ली : भारतीय रुपया आंतरराष्ट्रीय चलन बनण्याच्या जवळ गेला आहे. बहुतांश देश जागतिक व्यापारातील डॉलरची सद्दी संपवण्याच्या बाजूने आहेत. अनेक राष्ट्रांनी INR मध्ये आंतरराष्ट्रीय व्यापार करण्यासाठी आणि प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी स्वारस्य व्यक्त केले आहे. भारताची मध्यवर्ती बँक RBIने रशिया आणि श्रीलंकेसह 18 देशांमध्ये 60 विशेष रुपी व्होस्ट्रो खाती उघडण्यास मान्यता दिली आहे.Indian rupee may soon replace dollar, 18 countries agree to trade in INR

भारताचे अर्थ राज्यमंत्री भागवत कराड यांनी संसदेत माहिती दिली की रेकॉर्डनुसार, भारताची मध्यवर्ती बँक – भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI)ने “देशांतर्गत आणि 18 परदेशी एडी (अधिकृत डीलर) बँकांना 60 प्रकरणांमध्ये बँकांचे SRVA उघडण्यासाठी म्हणजेच भारतीय रुपयात पेमेंट सेटल करण्यासाठी मान्यता दिली आहे. ”

अदानी समूहाने फेडले 2.15 अब्ज डॉलर्सचे कर्ज : अंबुजा सिमेंट्सच्या अधिग्रहणाशी संबंधित 500 मिलियन डॉलरचीही परतफेड

मंत्री पुढे म्हणाले, 18 देशांपैकी ‘डी डॉलरायझेशन’च्या एकूण प्रक्रियेसाठी स्थानिक चलनात व्यापार सुलभ करण्यासाठी रशियाने आवाज दिला आहे. ते पुढे म्हणाले की, भारत मात्र निर्यातीला चालना देण्यासाठी स्थानिक चलनात व्यापार करण्याच्या कल्पनेला पाठिंबा देत आहे.

या 18 देशांना भारतीय रुपयात व्यापार करण्याची परवानगी

1. रशिया, 2. सिंगापूर, 3. श्रीलंका, 4. बोत्सवाना, 5. फिजी, 6. जर्मनी, 7. गयाना, 8. इस्रायल, 9. केनिया, 10. मलेशिया, 11. मॉरिशस, 12. म्यानमार, 13. न्यूझीलंड, 14. ओमान, 15. सेशेल्स, 16. टांझानिया, 17. युगांडा, 18. युनायटेड किंगडम.

आकड्यांवरून भारतीय रुपयात आंतरराष्ट्रीय व्यापार निश्चित करण्यासाठी यंत्रणा विकसित करण्यात लक्षणीय प्रगती दिसून येते.

स्पेशल रुपी व्होस्ट्रो अकाउंट किंवा एसआरव्हीए म्हणजे काय?

SRVAsची प्रक्रिया गेल्या वर्षी जुलै महिन्यात सुरू झाली जेव्हा RBIने भारतीय रुपया (INR) मध्ये सीमापार व्यापार व्यवहारांवर तपशीलवार मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली.

भारताच्या मध्यवर्ती बँकेने सांगितले की, “इनव्हॉइसिंग, पेमेंट आणि निर्यात/आयातीचे INR मध्ये सेटलमेंट करण्यासाठी अतिरिक्त व्यवस्था ठेवण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.

नवीन यंत्रणेनुसार व्यापाराचे निराकरण करण्यासाठी, भारतातील अधिकृत बँकांना भागीदार व्यापार देशाच्या बँकांचे SRVA उघडणे आणि देखरेख करणे आवश्यक आहे.

या खात्यात विदेशी संस्था INR मध्ये पेमेंट ठेवतात. जेव्हा एखादा भारतीय आयातदार परदेशी व्यापार्‍याला रुपयात पेमेंट करतो, तेव्हा ही रक्कम या व्होस्ट्रो खात्यात जमा होते.

त्याचप्रमाणे जेव्हा एखाद्या भारतीय निर्यातदाराला वस्तू आणि सेवांसाठी रुपयात पैसे द्यावे लागतील, तेव्हा या व्होस्ट्रो खात्यातून रक्कम वजा केली जाईल आणि निर्यातदाराच्या नियमित खात्यात जमा केली जाईल.

SRVA धारकांना भारतीय सरकारी रोख्यांमध्ये अतिरिक्त शिल्लक गुंतवणूक करण्याची परवानगी आहे. ही सुविधा आरबीआयकडून नवीन व्यवस्था लोकप्रिय करण्यासाठी दिली जात आहे.

भारतीय केंद्रीय बँकेने म्हटले होते की, “या यंत्रणेद्वारे आयात करणार्‍या भारतीय आयातदारांना INR (भारतीय रुपया) मध्ये पेमेंट करावे लागेल, जे परदेशातील विक्रेत्याकडून वस्तू किंवा सेवांच्या पुरवठ्यासाठी इनव्हॉइसच्या विरुद्ध भागीदार देशाच्या संबंधित बँकेच्या विशेष व्होस्ट्रो खात्यात जमा केले जाईल.

24 फेब्रुवारी 2022 रोजी रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी युक्रेनविरुद्ध “विशेष लष्करी ऑपरेशन” लाँच केल्यानंतर पश्चिम आणि युरोपीय राष्ट्रांनी निर्बंध लादले होते. यानंतर भारत इतर देशांसोबत व्यापार समझोता करण्यासाठी INRचा वापर करण्यास प्रोत्साहन देण्याचा प्रयत्न करत आहे.