INS ध्रुव : ही युद्धनौका २००० किमी अंतरावरून येणाऱ्या क्षेपणास्त्राचा घेईल मागोवा , जाणून घ्या भारताला त्याची का आहे गरज ?

By, Ayesha Tamboli - September 10, 2021 07:30:50

0

आयएनएस ध्रुव हिंदुस्थान शिपयार्ड लिमिटेडने बनवले आहे.त्याच्या बांधकामाच्या प्रारंभी त्याला VC-11184 हे नाव देण्यात आले. INS Dhruv: This warship will track missiles coming from a distance of २००० km, find out why India needs it?

विशेष प्रतिनिधी

नवी दिल्ली : भारतीय नौदलाची ताकद वाढवण्यासाठी केंद्र सरकारचे प्रयत्न सुरू आहेत. हे पाहता नौदलाला देशातील पहिला उपग्रह आणि बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र ट्रॅकिंग जहाज आयएनएस ध्रुव अवघ्या सात वर्षांत मिळणार आहे.

इंडो-पॅसिफिक प्रदेशात भारतीय नौदलाची ताकद विशाखापट्टणममध्ये असलेल्या 17 हजार टन ट्रॅकिंग नौकेद्वारे प्रचंड वाढण्याचा अंदाज आहे. वास्तविक, सध्या जगातील फक्त चार देशांमध्ये या तंत्रज्ञानासह नौदल क्षेपणास्त्र प्रणाली आहे.

आयएनएस ध्रुवचा इतिहास काय आहे?

आयएनएस ध्रुव हिंदुस्थान शिपयार्ड लिमिटेडने बनवले आहे.त्याच्या बांधकामाच्या प्रारंभी त्याला VC-11184 हे नाव देण्यात आले. मोदी सरकार सत्तेवर आल्यानंतर 30 जून 2014 रोजी या जहाजाच्या मध्यवर्ती संरचनेचे बांधकाम सुरू झाले.

हे इतके गुप्त ठेवले गेले होते की ते केवळ पंतप्रधान कार्यालय (पीएमओ) आणि राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (एनएसए) यांच्या देखरेखीखाली पूर्ण झाले.
या जहाजाच्या बांधणीनंतर, त्याच्या चाचणीची माहिती देखील मुख्यतः गुप्त ठेवण्यात आली होती.

अहवालांनुसार, INS ध्रुवची बंदर चाचणी जुलै 2018 मध्ये सुरू झाली.त्याच्या सागरी चाचण्या 2018 च्या अखेरीस सुरू झाल्या. असे म्हटले जाते की जवळजवळ दोन वर्षे सखोल चौकशी केल्यानंतर, हे जहाज ऑक्टोबर 2020 मध्ये गुप्तपणे नौदलाला देण्यात आले.

आता सप्टेंबर 2021 मध्ये अधिकृतपणे नौदलात समाविष्ट केले जाईल.या जहाजाच्या संपूर्ण बांधकामाची किंमत जाहीर करण्यात आलेली नाही, परंतु 2014 च्या अहवालानुसार, हे बांधण्यासाठी सुमारे 1500 कोटी रुपये खर्च अपेक्षित होते.

भारताला ट्रॅकिंग जहाजाची गरज का होती?

सध्या भारताचे दोन शेजारी (चीन आणि पाकिस्तान) यांच्याकडे अण्वस्त्रे आहेत.चीन सागरी सीमेवरून भारतावर पाळत ठेवण्याचा प्रदीर्घ काळापासून प्रयत्न करत आहे. चीन सध्या नौदल पाळत ठेवण्यात आघाडीवर आहे.यात भारताच्या तुलनेत ट्रॅकिंग जहाजांचा मोठा ताफा आहे. ही चिंतेची बाब आहे की चीन बराच काळ आपल्या सागरी क्षेत्रातून हिंद महासागरात पाळत ठेवणारी जहाजे पाठवत आहे.

क्षेपणास्त्र ट्रॅकिंगसाठी INS ध्रुव कसे कार्य करेल?

चीन आणि पाकिस्तान या दोन्ही देशांकडे बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञान आहे.भारताकडे जमीन आणि हवाई श्रेणीवर आधुनिक रडार तंत्रज्ञान आहे. याद्वारे, या दोन देशांमधून येणारे क्षेपणास्त्र-रॉकेट युद्धाच्या वेळी ट्रॅक आणि नष्ट केले जाऊ शकतात.

यासह, भारताला लवकरच रशियाकडून S-400 क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणाली देखील मिळणार आहे, जी या दोन देशांच्या सीमेवर तैनात केली जाणार आहे.म्हणजेच भारताची भू सीमा कोणत्याही क्षेपणास्त्र किंवा विमानाच्या हल्ल्यापासून सुरक्षित राहील.

दरम्यान, मोठा धोका असा आहे की, भूमीयुद्धाच्या दरम्यान, चीन आणि पाकिस्तान समुद्री मार्गाचा वापर करून भारतावर नौदलाच्या जहाजांमधून बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे डागू शकतात. बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांची लांब पल्ल्याची असल्याने आणि मोठ्या सागरी भागात रडारसाठी कोणतीही नेमलेली जागा असू शकत नाही.

नौदल ट्रॅकिंग आणि पाळत ठेवणारी जहाजे उपयुक्त आहेत.ही ट्रॅकिंग जहाजे आधुनिक पाळत ठेवण्याच्या रडारांनी सज्ज आहेत, जे थेट उपग्रहाशी अँटेनाद्वारे जोडलेले आहेत. हे उपग्रह दुरून येणारे क्षेपणास्त्र ओळखतात आणि जहाजामध्ये उपस्थित असलेल्या रडारवर माहिती पाठवतात.यामुळे बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे सहजपणे ट्रॅक आणि नष्ट होऊ शकतात.आता भारतातील या सर्व गरजा INS ध्रुव द्वारे पूर्ण केल्या जातील.

आयएनएस ध्रुवची वैशिष्ट्ये काय आहेत?

आयएनएस ध्रुवची रचना विक सांडविक डिझाईन्सने केली आहे.त्याची लांबी 175 मीटर म्हणजेच दोन फुटबॉल मैदानाच्या बरोबरीची आहे, तर रुंदी 22 मीटर आहे.या जहाजावर एका वेळी 300 खलाशी राहू शकतात.या ट्रेकिंग जहाजाचा वेग 21 नॉट्स (ताशी 40 किमी) पर्यंत जाऊ शकतो.

निगराणीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या या जहाजात 9000 किलोवॅट डिझेल इंजिनही बसवण्यात आले आहे. याशिवाय 1200 किलोवॅटचे दोन सहाय्यक जनरेटरही त्यात बसवण्यात आले आहेत.

INS ध्रुवची रडार ट्रॅकिंग सिस्टीम कोणत्या तंत्रज्ञानावर बांधली गेली आहे?

आयएनएस ध्रुव ट्रॅकिंग आणि पाळत ठेवणे जहाजाची सर्वात मोठी ताकद ही त्याची रडार प्रणाली आहे, जी 2,000 किलोमीटर अंतरावरून प्रक्षेपित केलेल्या बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांचा मागोवा घेऊ शकते.

अहवालांनुसार, या जहाजात X-Band AESA आणि S-Band AESA (X-Band AESA Radar आणि S-Band AESA Radar) बसवण्यात आले आहेत. हे भारतीय नौदलाने राष्ट्रीय तांत्रिक संशोधन संस्था (NTRO) आणि DRDO मध्ये विकसित केले आहेत.

या ट्रॅकिंग शिपमध्ये स्थापित रडार सतत 360 अंश फिरू शकते आणि क्षेपणास्त्रे आणि विमानांचा मागोवा घेऊ शकते. या रडारचे वैशिष्ट्य म्हणजे हे एकच रडार नसून अनेक रडारचा समूह आहे.

म्हणजेच, जेथे रडार एका वेळी फक्त एका गोष्टीचा मागोवा घेऊ शकतो, तेथे आयएनएस ध्रुव मध्ये स्थापित रडार एकाच वेळी अनेक लक्ष्यांना लक्ष्य करू शकते. असे म्हटले जाते की, हे रडार एकावेळी 10 टार्गेटला लॉक करून लक्ष्य करू शकते.

आयएनएस ध्रुव बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांच्या धोक्यापासून स्वतःचे संरक्षण कसे करेल?

बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांना असे म्हणतात जे बॅलिस्टिक मार्ग (पॅराबोला) चे अनुसरण करतात.म्हणजेच जमिनीवरून किंवा कोणत्याही वाहनातून प्रक्षेपण केल्यानंतर ही क्षेपणास्त्रे आकाशात मोठ्या उंचीवर जातात आणि नंतर शत्रूच्या अड्ड्याचा नाश करतात. इथेच INS ध्रुवची रडार ट्रॅकिंग सिस्टीम सर्वात उपयुक्त आहे.

हे प्रामुख्याने काही टप्प्यांमध्ये कार्य करेल

*आयएनएस ध्रुवचे काम समुद्राच्या वरून शत्रूच्या बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्राचे प्रक्षेपण होताच सुरू होईल. सर्वप्रथम, शत्रूवर नजर ठेवणारे उपग्रह प्रक्षेपित क्षेपणास्त्राचा शोध घेतील.

*मात्र, क्षेपणास्त्राचा वेग, तिचे अंतर आणि दिशा याची संपूर्ण माहिती या ट्रॅकिंग जहाजाद्वारेच कळेल. आयएनएस ध्रुव बोर्डवरील रडार यंत्रणा त्याचा शोध घेईल.

*यानंतर, ही सर्व माहिती पुढे जमिनीवर दुसऱ्या जहाज किंवा हवाई संरक्षण यंत्रणेला पाठवली जाईल, जी हल्ल्यासाठी येणाऱ्या बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्राचा नाश करण्यासाठी सज्ज असेल.