आरक्षणामध्ये गरिबांना प्राधान्य देण्याची अधिसूचना रद्द, सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले – ओळखीचा आधार केवळ आर्थिक असू शकत नाही

By, Ayesha Tamboli - August 25, 2021 08:06:17

0

सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षणाच्या लाभाला प्राधान्य देणारी हरियाणा सरकारची अधिसूचना न्यायालयाने रद्द केली सर्वोच्च न्यायालयाने 17 ऑगस्ट 2016 आणि 28 ऑगस्ट 2018 च्या अधिसूचना रद्द केल्या.Notification to give priority to poor in reservation canceled, Supreme Court says identity basis cannot be financial alone

विशेष प्रतिनिधी

नवी दिल्ली : सर्वोच्च न्यायालयाने पुन्हा एकदा आरक्षणाचा लाभ देताना निकष म्हणून केवळ आर्थिक कारणांचा विचार करण्यास नकार दिला आहे. मंगळवारी हरियाणा सरकारला सर्वोच्च न्यायालयाकडून मोठा झटका बसला.

सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षणाच्या लाभाला प्राधान्य देणारी हरियाणा सरकारची अधिसूचना न्यायालयाने रद्द केली सर्वोच्च न्यायालयाने 17 ऑगस्ट 2016 आणि 28 ऑगस्ट 2018 च्या अधिसूचना रद्द केल्या.

सर्वोच्च न्यायालयाने ओबीसी आरक्षणाबाबत 17 ऑगस्ट, 2016 आणि 28 ऑगस्ट 2018 च्या हरियाणा सरकारच्या अधिसूचना बाजूला ठेवल्या, इंद्रा साहनीच्या निकालाने म्हटले होते की मागासवर्गीयांमधील क्रिमी लेयरला सामाजिक, आर्थिक आणि इतर हेतूंसाठी मान्यता दिली जाईल.

ओबीसी आरक्षण विधेयक : लोकसभेनंतर आता राज्यसभेतही मंजूर, राज्यांनाही OBC List तयार करण्याचा अधिकार, काय बदलणार वाचा सविस्तर..

हरियाणा सरकारने केवळ आर्थिक स्थितीच्या आधारे मोठी चूक केली आहे आणि या आधारावर अधिसूचना रद्द केली आहे. मात्र ज्यांना शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश मिळाला आहे किंवा ज्यांना या अधिसूचनेच्या आधारे राज्य सेवेत नोकरी मिळाली आहे त्यांना त्रास होणार नाही, असे न्यायालयाने स्पष्ट केले.

सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले- हरियाणा सरकारने ओबीसी आरक्षणाबाबत नवीन अधिसूचना जारी करावी

सर्वोच्च न्यायालयाने हरियाणा सरकारला तीन महिन्यांच्या आत, इंद्र साहनीच्या निर्णयामध्ये निर्दिष्ट क्रिमी लेयरच्या मान्यताचे तत्त्व आणि हरियाणा मागासवर्गीयांचे कलम 5 (2) (सेवेत आरक्षण आणि शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश) लागू करण्याचे आदेश दिले आहेत.

अधिनियम, 2016.) नियमांनुसार नवीन अधिसूचना जारी करणे. मानदंड म्हणतात की ओळखीचा आधार सामाजिक, आर्थिक आणि इतर असावा. हरियाणातील ओबीसी आरक्षणाची व्यवस्था ठरवण्याचे आदेश खंडपीठाने दिले.

न्यायमूर्ती एल नागेश्वर राव आणि अनिरुद्ध बोस यांच्या खंडपीठाने मागासवर्गीय कल्याण महासभा हरियाणा आणि इतर याचिकांचा निपटारा करताना हरियाणातील ओबीसी आरक्षणाची प्रणाली ठरवताना हा महत्त्वपूर्ण आदेश दिला आहे.

नोकऱ्यांमध्ये ओबीसी आरक्षण आणि हरियाणामध्ये प्रवेश

हरियाणा सरकारने इतर मागासवर्गीयांना नोकऱ्यांमध्ये आरक्षण आणि शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश देण्यासाठी हरियाणा मागासवर्ग (सेवेत आरक्षण आणि शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश) कायदा 2016 पारित केला. या कायद्याच्या कलम 5 मध्ये असे म्हटले आहे की क्रिमी लेयरमध्ये येणारी कोणतीही व्यक्ती ओबीसींसाठी आरक्षणासाठी पात्र राहणार नाही.

ओबीसीचा क्रिमी लेयर आरक्षणाचा दावा करू शकत नाही

ओबीसीचा क्रिमी लेयर नोकऱ्यांमध्ये आरक्षण आणि शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेशाचा दावा करू शकत नाही. अधिनियमाच्या कलम 5 (2) मध्ये असे म्हटले आहे की, सरकार सामाजिक, आर्थिक आणि इतर कोणत्याही कारणांचा विचार करून क्रिमी लेयरला आरक्षणाच्या लाभापासून वगळण्यासाठी अधिसूचना जारी करेल.

हरियाणा सरकारने 17 ऑगस्ट 2016 रोजी अधिसूचना जारी केली होती

कायद्यामध्ये प्रदान केलेल्या समान शक्तीचा वापर करून हरियाणा सरकारने 17 ऑगस्ट 2016 रोजी अधिसूचना जारी केली होती. त्यात म्हटले होते की ओबीसी प्रवर्गातील मुलांचे वार्षिक उत्पन्न 3 लाख रुपयांपर्यंत आहे त्यांना नोकऱ्यांमध्ये आरक्षण आणि शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश देण्यात लाभ देण्यात प्राधान्य दिले जाईल.

उर्वरित कोट्यात आरक्षणाचा लाभ त्या लोकांना दिला जाईल ज्यांचे वार्षिक उत्पन्न तीन लाख ते सहा लाखांपर्यंत असेल. ज्यांचे वार्षिक उत्पन्न 6 लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे त्यांना क्रिमी लेयर मानले जाईल. यानंतर, राज्य सरकारने 28 ऑगस्ट 2018 रोजी अशीच अधिसूचना जारी केली होती.

याचिकाकर्त्यांनी सर्वोच्च न्यायालयाकडे दोन्ही अधिसूचना रद्द करण्याची केली होती मागणी

सुप्रीम कोर्टातील याचिकाकर्त्यांनी दोन्ही अधिसूचना रद्द करण्याची मागणी केली होती आणि असे म्हटले होते की ते संविधानाच्या अनुच्छेद 14, 15 आणि 16 चे उल्लंघन करतात. यामध्ये ओबीसीमध्येच उप-वर्गीकरण करून आरक्षण मिळवण्याचा हक्क असलेला वर्ग लाभापासून वंचित राहिला आहे. इंद्रा साहनीचा निर्णय केवळ आर्थिक पाया मोजण्यास मनाई करतो.

ओबीसी आरक्षणाचा लाभ सर्वात वंचित घटकांपर्यंत पोहोचवण्याचा सरकारचा हेतू होता.

अधिसूचनेचे औचित्य साधून, हरियाणा सरकारतर्फे हजर असलेले ज्येष्ठ वकील अरुण भारद्वाज यांनी युक्तिवाद केला की, ओबीसी आरक्षणाचे फायदे त्या वर्गाच्या सर्वात वंचित घटकांपर्यंत पोहचणे हा सरकारचा हेतू होता. सरकारला कायद्याने तसे करण्याचा अधिकार आहे.

सर्वोच्च न्यायालयाने इंद्रा साहनीच्या निर्णयाबाबत सरकारचा युक्तिवाद फेटाळला

सरकारचा युक्तिवाद फेटाळून सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले आहे की, इंद्रा साहनीच्या निर्णयामध्ये असे म्हटले होते की, सामाजिक प्रगती हा क्रिमी लेयर ठरवण्याचा निकष असेल.न्यायालयाने सांगितले – 17 ऑगस्ट 2016 च्या अधिसूचनेत दिलेल्या निर्देशांचे उघड उल्लंघन झाले.

न्यायालयाने अशोक कुमार ठाकूर यांच्या निर्णयाचा संदर्भ दिला. 17 ऑगस्ट 2016 रोजीची अधिसूचना इंद्रा साहनीच्या निकालात दिलेल्या निर्देशांचे स्पष्ट उल्लंघन असल्याचे न्यायालयाने म्हटले आहे.