द फोकस एक्सप्लेनर : पेटीएमचा पाय का गेला खोलात? एका पॅनशी 1000 हून अधिक खाती होती जोडलेली, वाचा सविस्तर

By, Pravin Wankhade - February 7, 2024 04:00:30

0

फिनटेकच्या जगात सध्या सर्वात मोठा भूकंप झाला आहे. पेटीएमवर रिझर्व्ह बँकेच्या नुकत्याच झालेल्या कारवाईनंतर फिनटेकच्या जगावर प्रश्नचिन्ह उभे राहिले आहे. यामुळे एकीकडे पेटीएमची मूळ कंपनी One97 कम्युनिकेशन्सचे शेअर घसरत आहेत, तर दुसरीकडे मोठ्या प्रमाणात यूजर्स दूर जात आहेत.The Focus Explainer: Why did Paytm’s foot go deep? More than 1000 accounts were linked with one PAN, read details

या पार्श्वभूमीवर आजच्या द फोकस एक्सप्लेनरमध्ये जाणून घेऊया, पेटीएमचे हे संकट कसे सुरू झाले…

दिवाळीपूर्वी पेटीएमचाही आयपीओ? सोळा हजार कोटींचे भांडवल उभारणार

केवायसीमध्ये मोठी अनियमितता

NDTV च्या अहवालात असे सूचित होते की पेटीएम पेमेंट्स बँक, One97 कम्युनिकेशन्सच्या बँकिंग युनिटमधील खाते KYC बाबत अनियमितता होती. एका प्रकरणात असे आढळून आले की, हजाराहून अधिक खाती एकाच पॅन क्रमांकाशी जोडली गेली आहेत. याशिवाय मोठ्या प्रमाणात निष्क्रिय खातीही आढळून आली. यामुळेच आरबीआय सक्रिय झाले, परिणामी 31 जानेवारी रोजी पेटीएम पेमेंट्स बँकेवर कठोर कारवाई करण्यात आली.

या सेवांवर बंदी

रिझर्व्ह बँकेने पेटीएमच्या बँकिंग युनिटला नवीन ग्राहक आणि क्रेडिट व्यवसाय जोडण्यापासून ताबडतोब थांबवले आहे. पेटीएम वॉलेटशी संबंधित अनेक सेवा 29 फेब्रुवारीनंतर बंद करण्यास सांगण्यात आले आहे. 29 फेब्रुवारीनंतर ग्राहक पेटीएम वॉलेटमध्ये पैसे जोडू शकणार नाहीत. यामुळे पेटीएम पेमेंट्स बँकेच्या पेटीएम फास्टॅगसारख्या अनेक सेवांवर परिणाम होणार आहे. काही रिपोर्ट्समध्ये असाही दावा केला जात आहे की 29 फेब्रुवारीनंतर पेटीएम पेमेंट्स बँकेचा बँकिंग परवानाही रद्द केला जाऊ शकतो. आरबीआयच्या कारवाईनंतर आता पेटीएमवर ईडीच्या तपासाची टांगती तलवार आहे.

एका पॅनवर हजारो खाती

NDTV च्या रिपोर्टनुसार पेटीएम पेमेंट्स बँकेत हजारो खाती योग्य ओळखीशिवाय उघडण्यात आली. या खात्यांचे योग्य प्रकारे केवायसी झाले नाही, तर कोट्यवधी रुपयांचे व्यवहार झाले. त्यामुळे सावकारीचा संशय बळावला जात आहे. त्याच वेळी, मोठ्या संख्येने निष्क्रिय खाती आणि हजारो खाती एकाच पॅनशी जोडल्या गेल्यामुळे समस्या वाढल्या.

मूळ कंपनीसोबतच्या नात्यातही दुरावा

पडताळणीदरम्यान, रिझर्व्ह बँक आणि लेखापरीक्षकांना पेटीएम पेमेंट्स बँकेने नियुक्त केलेल्या अनुपालनामध्ये चुका असल्याचे आढळले. रिझर्व्ह बँकेलाही कंपनीतील कारभाराबाबत अनियमितता आढळून आली आहे. विशेषतः, पेटीएम पेमेंट्स बँक आणि मूळ कंपनी One97 कम्युनिकेशन्स यांच्यातील संबंधांबाबत प्रशासनातील त्रुटी आढळल्या आहेत. ईडी व्यतिरिक्त, सेंट्रल बँकेनेही आपल्या तपासाचे निष्कर्ष गृह मंत्रालय आणि पंतप्रधान कार्यालयाशी शेअर केले आहेत.

शेअरचे भाव पडले

रिझर्व्ह बँकेच्या कारवाईनंतर पेटीएमच्या शेअर्समध्ये 50 टक्क्यांपर्यंत घसरण नोंदवण्यात आली आहे. 31 जानेवारी रोजी सायंकाळी उशिरा या कारवाईची माहिती समोर आल्यानंतर शेअरचे भाव सलग दोन दिवस 20-20 टक्क्यांनी कमी झाले. त्यानंतर स्टॉक एक्स्चेंजने सर्किट मर्यादा 10 टक्क्यांनी कमी केली आणि सोमवारी 10 टक्के लोअर सर्किट लागू केले. तथापि, मंगळवारी थोडीशी सुधारणा झाली आणि पेटीएमचे शेअर्स 3.26 टक्क्यांनी मजबूत होऊन 452.80 रुपयांवर पोहोचले. 31 जानेवारी रोजी पेटीएमचा शेअर 763.15 रुपयांवर होता.

पेटीएमचे सीईओ अर्थमंत्र्यांना भेटले

पेटीएमवर आरबीआयच्या कारवाईनंतर, कंपनीचे सीईओ विजय शेखर शर्मा यांनी मंगळवारी, 6 जानेवारी रोजी अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांची भेट घेतली. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, शर्मा यांनी या प्रकरणी अर्थ मंत्रालयाकडे मदत मागितली होती.

तथापि, अर्थमंत्र्यांनी आरबीआयची कारवाई ही नियामक बाब असल्याचे म्हटले आणि शर्मा यांना थेट आरबीआयशी डील करण्यास सांगितले. एक दिवस आधी म्हणजेच सोमवारी कंपनीचे सीईओ विजय शेखर शर्मा यांनी आरबीआय अधिकाऱ्यांची भेट घेतली होती. रॉयटर्सने सूत्रांच्या हवाल्याने ही माहिती दिली आहे.

RBI ने 31 जानेवारी रोजी बंदी घातली होती

31 जानेवारी 2024 रोजी, भारतीय रिझर्व्ह बँकेने पेटीएम पेमेंट बँकेला 29 फेब्रुवारीनंतर नवीन ग्राहक जोडणे, नवीन ठेवी स्वीकारणे आणि टॉप-अप किंवा क्रेडिट व्यवहार करणे थांबवण्याचे आदेश दिले आहेत. कंपनीवर नियामक नियमांचे उल्लंघन केल्याचा आरोप आहे. केवायसी आणि इतर महत्त्वाच्या नियमांचे उल्लंघन केल्याच्या आरोपावरून आरबीआयने कंपनीवर यापूर्वीच कारवाई केली आहे.

आरबीआयच्या नवीन आदेशाचे ठळक मुद्दे

29 फेब्रुवारीनंतर पेटीएम पेमेंट बँक खात्यात पैसे जमा होणार नाहीत. या बँकेद्वारे वॉलेट, प्रीपेड सेवा, फास्टॅग आणि इतर सेवांमध्ये पैसे जमा करता येणार नाहीत. तथापि, व्याज, कॅशबॅक आणि परतावा कधीही खात्यात जमा केला जाऊ शकतो.

या बँकेच्या ग्राहकांचे बचत खाते, चालू खाते, प्रीपेड साधने, फास्टॅग, नॅशनल कॉमन मोबिलिटी कार्ड इत्यादींमधून पैसे काढणे किंवा वापरणे यावर कोणत्याही प्रकारचे निर्बंध नाहीत. शिल्लक उपलब्ध होईपर्यंत ते वापरता येते.

दुसऱ्या मुद्द्यात नमूद केलेल्या सेवांव्यतिरिक्त, पेटीएम पेमेंट बँकेला 29 फेब्रुवारी 2024 नंतर कोणतीही बँकिंग सेवा प्रदान करण्याची परवानगी दिली जाणार नाही. 29 फेब्रुवारीनंतर UPI सुविधाही दिली जाणार नाही.

One97 कम्युनिकेशन्स आणि पेटीएम पेमेंट सर्व्हिसेसची नोडल खाती 29 फेब्रुवारी 2024 पर्यंत बंद केली जातील. पाइपलाइनमधील व्यवहार आणि नोडल खात्यांचे सेटलमेंट 15 मार्च 2024 पर्यंत पूर्ण केले जातील. त्यानंतर पुढील व्यवहारांना परवानगी दिली जाणार नाही.