द फोकस एक्सप्लेनर : महाराष्ट्रातील सत्तांतरात राज्यपाल आणि विधानसभा अध्यक्षांची भूमिका महत्त्वाची, वाचा सविस्तर|The Focus Explainer The role of the Governor and the Speaker of the Legislative Assembly is important in the independence of Maharashtra, read in detail

द फोकस एक्सप्लेनर : महाराष्ट्रातील सत्तांतरात राज्यपाल आणि विधानसभा अध्यक्षांची भूमिका महत्त्वाची, वाचा सविस्तर

महाराष्ट्रातील सतत वाढत चाललेल्या राजकीय आणि घटनात्मक संकटात राज्यपाल आणि विधानसभा अध्यक्षांची भूमिका महत्त्वाची ठरत आहे. महाराष्ट्रात सरकार चालवणाऱ्या महाविकास आघाडीच्या (एमव्हीए) तीन प्रमुख गटांमध्ये बहुमताचे संकट किंवा राजकीय डावपेच असले तरी दोन वर्षांत विधानसभा अध्यक्षपदाची निवडणूक होऊ शकलेली नाही. केवळ काळजीवाहू अध्यक्षच काम करत आहेत.The Focus Explainer The role of the Governor and the Speaker of the Legislative Assembly is important in the independence of Maharashtra, read in detail

आता बंडखोर आमदारांचे काय करायचे, हे ठरवणे सभापतींचे काम असेल. हंगामी अध्यक्ष हे राष्ट्रवादीचे आमदारही आहेत. बंडखोर आमदार पक्षांतरविरोधी कायद्यांतर्गत येतात. त्यांचा युक्तिवाद मान्य किंवा नाकारताना त्यांची योग्यता आणि अपात्रता ठरवण्याची आणि त्यांच्या विवेकबुद्धीनुसार निर्णय घेण्याची जबाबदारी आता अध्यक्षांची असेल. सरकारच्या अग्निपरीक्षेसोबतच विधानसभा अध्यक्षांचीही ही अग्निपरीक्षा असेल.

‘महाराष्ट्रातील सरकार अल्पमतात, मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांनी तत्काळ राजीनामा द्यावा’, केंद्रीय मंत्री नारायण राणेंची मागणी

लोकसभेचे माजी महासचिव म्हणाले…

लोकसभेचे माजी सरचिटणीस जीसी मल्होत्रा यांनी अनुभव आणि घटनात्मक तरतुदींच्या आधारे सांगितले की, आता राज्यपाल आणि सभापती यांची भूमिका महत्त्वाची झाली आहे. सरकारचे बहुमत गमावण्याच्या भीतीने मंत्रिमंडळाची विधानसभा बरखास्त करण्याची शिफारस राज्यपाल करतात का, हे पाहायचे आहे. सरकारची नेमकी भूमिका काय? अशा स्थितीत मंत्रिमंडळाच्या सल्ल्याचा विचार करायचा की विधानसभा निलंबनाच्या स्थितीत ठेवून अन्य पर्याय वापरायचे. म्हणजेच युतीचे सरकार चालवण्याची क्षमता ज्याच्याकडे आहे त्याचा शोध घेतला पाहिजे. फ्लोअर टेस्ट घेण्यात यावी किंवा परिस्थिती लक्षात घेऊन राष्ट्रपती राजवट लागू करावी.

महाराष्ट्रात राष्ट्रपती राजवट लागण्याची शक्यताही प्रबळ

राष्ट्रपती राजवट लागण्याची शक्यताही प्रबळ आहे, कारण विधानसभा बरखास्त केल्याचा थेट परिणाम राष्ट्रपती निवडणुकीवर होणार असून विधानसभा प्रलंबित ठेवताना राज्यपाल म्हणजेच राष्ट्रपती राजवट, त्यानंतर आमदार आणि बंडखोर आमदारांनाही मतदान करता येणार आहे.

अध्यक्षांनी बंडखोर आमदारांना अपात्र ठरवले तर ते अपात्र ठरतील, पण अपात्र आमदार उच्च न्यायालयात किंवा सर्वोच्च न्यायालयात गेले आणि न्यायालयाने अध्यक्षांच्या आदेशाला स्थगिती दिली, तर अशा स्थितीत आमदार मतदान करतील, असेही मल्होत्रा सांगतात.

कोणाकडे किती आमदार आहेत?

शिवसेना आमदार रमेश लटके यांच्या निधनानंतर 288 सदस्यांच्या महाराष्ट्र विधानसभेत एक जागा रिक्त झाली आहे. अशा स्थितीत कोणत्याही पक्षाला किंवा आघाडीला बहुमताने सत्तेत राहण्यासाठी 144 आमदारांची गरज असते. त्याच वेळी, 2019 मध्ये झालेल्या निवडणुकीत भाजपने 105 जागा जिंकल्या होत्या. जो आता पंढरपूर विधानसभा पोटनिवडणूक जिंकून 106 झाला आहे.

शिवसेनेचे सध्या 55, राष्ट्रवादीचे 53 आणि काँग्रेसचे 44 आमदार आहेत. घरात 13 अपक्ष आहेत. तेरा अपक्ष उमेदवारांपैकी सहा भाजपचे समर्थक आहेत, पाच जणांनी शिवसेनेला पाठिंबा दिला आहे, तर काँग्रेस आणि राष्ट्रवादीचा प्रत्येकी एक अपक्ष आहे.