तेलाचे स्ट्रॅटेजिक रिझर्व्ह म्हणजे काय? इंधन तेलाच्या किमती किती कमी होणार? वाचा सविस्तर..

By, Vishal Joshi - November 24, 2021 04:30:26

0

भारत आणि अमेरिकेसह अनेक देशांनी मिळून त्यांच्या तेलाच्या स्ट्रॅटेजिक रिझर्व्हमधून तेल वापरण्याचा निर्णय घेतला आहे. पण या साठ्यांचे महत्त्व काय होते आणि हे सर्व देश त्यातून तेल का काढत आहेत? हे जाणून घेण्याची सर्वसामान्यांना उत्सुकता आहे. What is the strategic reserve of oil and How much will the price of fuel oil go down Read in Details

विशेष प्रतिनिधी

नवी दिल्ली : भारत आणि अमेरिकेसह अनेक देशांनी मिळून त्यांच्या तेलाच्या स्ट्रॅटेजिक रिझर्व्हमधून तेल वापरण्याचा निर्णय घेतला आहे. पण या साठ्यांचे महत्त्व काय होते आणि हे सर्व देश त्यातून तेल का काढत आहेत? हे जाणून घेण्याची सर्वसामान्यांना उत्सुकता आहे.

केंद्र सरकारने जाहीर केले आहे की, ते आपल्या स्ट्रॅटेजिक रिझर्व्हमधून 5 दशलक्ष बॅरल किंवा सुमारे 800 दशलक्ष लिटर तेल काढणार आहेत. भारतापूर्वी अमेरिकेनेही आपल्या सामरिक साठ्यातून 50 दशलक्ष बॅरल तेल काढून टाकण्याची घोषणा केली होती. चीन, जपान, दक्षिण कोरिया आणि युनायटेड किंग्डम देखील अशीच पावले उचलणार आहेत.

स्ट्रॅटेजिक रिझर्व्ह म्हणजे काय?

यात जगभरातील विविध सरकारे आणि खासगी कंपन्या कच्च्या तेलाचा साठा एकत्र ठेवतात. हे साठे ऊर्जा संकट किंवा तेलाच्या पुरवठ्यातील अल्पकालीन अडथळ्यांना तोंड देण्यासाठी ठेवले जातात. अमेरिका, चीन, जपान, भारत, ब्रिटनसह जगभरातील अनेक देश असा साठा ठेवतात. 1973 च्या तेल संकटानंतर, भविष्यात अशा संकटांना तोंड देण्यासाठी इंटरनॅशनल एनर्जी एजन्सी (IEA) नावाची संस्था स्थापन करण्यात आली.

मोठी बातमी : इंधनाचे दर कमी करण्यासाठी भारताची आपल्या स्ट्रॅटेजिक रिझर्व्हमधून कच्चे तेल सोडण्याची तयारी

त्यात 30 सदस्य आणि आठ सहयोगी सदस्य आहेत. सर्व सदस्य देशांना किमान ९० दिवस तेलाचा साठा ठेवणे बंधनकारक आहे. भारत हा IEA चा सहयोगी सदस्य आहे. भारताकडे किती साठा आहे, ISPRL ही तेल मंत्रालयाच्या अंतर्गत असलेली कंपनी भारतातील तेलाच्या धोरणात्मक साठ्याचे व्यवस्थापन करते. एका अहवालानुसार, ISPRL कडे आपत्कालीन वापरासाठी सुमारे 37 दशलक्ष बॅरल कच्च्या तेलाचा साठा आहे. इतके तेल भारताच्या किमान नऊ दिवसांच्या गरजा भागवण्यासाठी पुरेसे आहे. हे साठे आंध्र प्रदेशातील विशाखापट्टणम, कर्नाटकातील मंगळुरू आणि पडूर येथे बांधलेल्या विशेष भूमिगत टाक्यांमध्ये आहेत.

जागतिक पातळीवर किमती कमी करण्याचा उद्देश

अशीच एक टाकी ओडिशातील चंडीखोल येथे बांधला जात आहे. राजस्थानमधील बिकानेर येथे आणखी एक टाकी बांधण्याची घोषणा करण्यात आली आहे. या स्ट्रॅटेजिक रिझर्व्ह व्यतिरिक्त, तेल कंपन्या किमान 64 दिवस कच्च्या तेलाचा साठा ठेवतात. आंतरराष्ट्रीय तेल बाजारावर नियंत्रण ठेवणाऱ्या ओपेकच्या सदस्य देशांकडे सर्वाधिक कच्च्या तेलाचा साठा कोणत्या देशाकडे आहे, पण ओपेक नसलेल्या देशांमध्ये तेलाचा सर्वात मोठा साठा अमेरिकेकडे आहे. ताज्या माहितीनुसार, अमेरिकेत सुमारे 600 दशलक्ष बॅरल तेलाचा साठा आहे. 23 नोव्हेंबर रोजी अमेरिकेचे अध्यक्ष जो बायडेन यांनी येथून 50 दशलक्ष बॅरल तेल काढण्याचे आदेश दिले. व्हाईट हाऊसने जाहीर केले की अमेरिकेबरोबरच भारत, ब्रिटन, चीन आदी देशही अशी पावले उचलतील. साठ्यातून तेल काढण्याचा उद्देश म्हणजे आंतरराष्ट्रीय तेल बाजारात तेलाच्या किमती कमी करण्याचा आहे.

काय परिणाम होणार?

गेल्या काही दिवसांपासून तेलाच्या किमती वाढल्या आहेत. त्यांना खाली आणण्यासाठी ओपेक देशांना तेल उत्पादन वाढवण्याची विनंती केली जात होती. उत्पादन वाढले की पुरवठा वाढतो आणि किंमती खाली येतात. पण ओपेक देशांनी ही विनंती मान्य केली नाही, त्यानंतर अमेरिका आणि इतर देशांनी हे पाऊल उचलण्याचा निर्णय घेतला. मात्र, या निर्णयाचा आंतरराष्ट्रीय किमतींवर लगेच परिणाम झाला नाही. या निर्णयाच्या घोषणेनंतर आंतरराष्ट्रीय बाजारात कच्च्या तेलाच्या किमतीत तीन टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. आता ही तेजी कायम राहते की येत्या काही दिवसांत भाव थोडे कमी होतात हे पाहावे लागेल.