कोविड १९ नंतरच्या नव्या जीवनशैली विकासात तरुण भारताचे योगदान मोलाचे…!!

By, thefocus_admin - April 21, 2020 09:55:05

0

कोविड १९ ने निर्माण केलेल्या आव्हानावर आणि त्यानंतरच्या जागतिक जीवनशैलीवर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी लिंक्डइनवर काही विचार व्यक्त केले आहेत. या विचारांचा सारांश :

“या शतकाच्या तिसऱ्या दशकाची अनपेक्षित सुरुवात झाली आहे. कोविड १९ ने आपल्याबरोबर अनेक अडचणी आणल्या आहेत. कोरोना विषाणूने व्यावसायिक जीवनाचा संपूर्ण आकृतिबंध लक्षणीयरित्या बदलला आहे. सध्याच्या दिवसांमध्ये घर हे नवीन कार्यालय झाले आहे. इंटरनेट ही बैठकीची नवी जागा बनली आहे. सध्या, सहकाऱ्यांबरोबरचा कार्यालयीन ब्रेक हा इतिहासजमा झाला आहे.
मी देखील नव्या बदलांशी जुळवून घेतोय. मंत्रिमंडळातील सहकारी, अधिकारी आणि जागतिक नेत्यांबरोबरच्या सर्व बैठका आता व्हिडिओ कॉन्फरन्सिंगद्वारे होतात. समाजाच्या विविध घटकांकडून वास्तववादी अभिप्राय मिळवण्यासाठी मी व्हिडिओ कॉन्फरन्सद्वारे बैठका घेतल्या आहेत. स्वयंसेवी संस्था, नागरी समाज गट आणि समुदाय संघटना यांच्याशी व्यापक संवाद साधला आहे. रेडिओ जॉकींशीही संवाद केला आहे.

याव्यतिरिक्त, मी समाजातील विविध घटकांकडून दररोज दूरध्वनीच्या माध्यमातून प्रतिसाद जाणून घेतोय. या काळात लोक ज्या पद्धतीने आपली कामे सुरु ठेवत आहेत ते पाहण्यासारखे आहे. आपले चित्रपट कलाकार काही सर्जनशील ध्वनिचित्रफितीच्या माध्यमातून घरातच राहण्याचा संदेश देत आहेत. आपल्या गायकांनी ऑनलाइन मैफिली सादर केल्या आहेत. बुद्धिबळपटू डिजिटल बुद्धिबळ खेळले आणि त्या माध्यमातून कोविड-19 विरूद्ध लढ्यात योगदान दिले आहे. खरचं खूपच अभिनव उपक्रम आहेत हे!

कामाचे ठिकाण सर्वात आधी डिजिटल होत आहे. तंत्रज्ञानातून सर्वात अधिक परिवर्तन गरीबांच्या जीवनात घडते. हे तंत्रज्ञान नोकरशाहीची उतरंड नाहीसे करते. मध्यस्थांना दूर करते आणि कल्याणकारी उपायांना गती देते.

मी तुम्हाला एक उदाहरण देतो. २०१४ मध्ये जेव्हा आम्हाला सेवा करायची संधी मिळाली, तेव्हा आम्ही भारतीयांना विशेषत: गरीबांना त्यांचे जनधन खाते, आधार आणि मोबाईल क्रमांकाशी जोडायला सुरवात केली. या नुसत्या जोडणीने अनेक दशकांचा भ्रष्टाचार आणि कमीशन मागणे थांबवले. सरकारला एका बटणाची कळ दाबून पैसे हस्तांतरित करायला देखील सक्षम बनवले. एका बटणाची कळ दाबल्यामुळे फाइल विविध पदांवरील व्यक्तींकडे जाणे बंद झाले आणि त्यामुळे अनेक आठवड्यांचा विलंब देखील टळला.

जगभरात बहुधा भारतातच अशा प्रकारची सर्वात मोठी पायाभूत सुविधा आहे. कोविड १९ च्या परिस्थितीत या पायाभूत सुविधेमुळे गरीब आणि गरजूंना पैसे त्वरित हस्तांतरित करण्यात मोठी मदत झाली असून कोट्यवधी कुटुंबांना याचा लाभ झाला आहे.

आणखी एक बाब म्हणजे शिक्षण क्षेत्र. या क्षेत्रात अनेक उत्तम व्यावसायिक आधीपासूनच अभिनव उपक्रम राबवत आहेत. या क्षेत्रातील उत्साहवर्धक तंत्रज्ञानाचे अनेक फायदे आहेत. शिक्षकांना मदत करण्यासाठी आणि ई-शिक्षणाला चालना देण्यासाठी केंद्र सरकारने दीक्षा (DIKSHA ) पोर्टलसारखे प्रयत्नही केले आहेत. सुगम्य, समानता आणि शिक्षणाची गुणवत्ता सुधारण्याचा स्वयंचा उद्देश आहे. ई-पाठशाळा अनेक भाषांमध्ये उपलब्ध आहेत. यामुळे विविध ई-पुस्तके आणि शिक्षण सामग्री सहज उपलब्ध होत आहेत.

आज, जग नवीन व्यवसाय मॉडेलच्या शोधात आहे. भारत एक तरुण देश म्हणून जगासाठी नवीन कार्य संस्कृती प्रदान करण्यात पुढाकार घेऊ शकेल. मी ही नवीन व्यवसाय आणि कार्य संस्कृती व्याकरणातील स्वरांच्या आधारे पुन्हा परिभाषित करतो. मी त्यांना म्हणतो- नवीन सामान्यांचा स्वर – कारण इंग्रजी भाषेतील ए, ई, आय, ओ, यु या स्वरांप्रमाणे, कोविड १९ नंतरच्या जगात कोणत्याही व्यवसाय मॉडेलचे हे आवश्यक घटक बनतील.

जुळवून घेण्याची क्षमता
सहजपणे जुळवून घेता येतील अशा व्यवसाय आणि जीवनशैलीच्या मॉडेल्सचा विचार करणे ही काळाची गरज आहे. याचा अर्थ असा की संकटाच्या काळातसुद्धा आपली कार्यालये, व्यवसाय आणि व्यापार जलद गतीने वाढू शकतात आणि जीवितहानी होणार नाही हे देखील सुनिश्चित करता येते.

डिजिटल पेमेंट्स स्वेच्छेने स्वीकारणे हे जुळवून घेण्याचे प्रमुख उदाहरण आहे. मोठ्या आणि लहान दुकानांच्या मालकांनी डिजिटल उपकरणांमध्ये गुंतवणूक केली पाहिजे. ती संकटाच्या काळात व्यापाराला जोडून ठेवेल. भारतात डिजिटल व्यवहारात उत्साहवर्धक वाढ झालेली पाहायला मिळत आहे.

दुसरं उदाहरण म्हणजे टेलीमेडिसिन. अनेक वैद्यकीय सल्लागार प्रत्यक्ष दवाखान्यात किंवा रुग्णालयात न जाता वैद्यकीय सल्ला देत आहेत. हे एक सकारात्मक चिन्ह आहे. जगभरातील टेलिमेडिसिनला अधिक मदत करण्यासाठी आपण व्यवसाय मॉडेल्सचा विचार करू शकतो का ?

कार्यक्षमता:
हीच वेळ आहे ज्याला आपण कार्यक्षम म्हणून संबोधतो त्याचा पुन्हा विचार करण्याची. कार्यालयात किती वेळ घालवला यातच केवळ कार्यक्षमता असू शकत नाही.
आपण अशा मॉडेल्सचा विचार केला पाहिजे जिथे दिसणाऱ्या प्रयत्नांपेक्षा उत्पादनक्षमता आणि कार्यक्षमतेला अधिक महत्त्व असेल. ठराविक मुदतीत एखादे काम पूर्ण करण्यावर भर दिला पाहिजे.

सर्वसमावेशकता:
गरीब, सर्वात असुरक्षितांची काळजी घेणारे तसेच आपल्या पृथ्वीची काळजी घेण्याला प्राधान्य असणारे व्यवसाय घेऊन आपण मॉडेल विकसित करू या. आपण हवामान बदलाचा सामना करण्यात मोठी प्रगती केली आहे. मानवी क्रिया मंद होते त्यावेळी ती किती लवकर फुलू शकते हे आपल्याला निसर्गाने दाखवून दिले आहे. पृथ्वीवरील मानवी हस्तक्षेप आणि प्रभाव कमी करणारे तंत्रज्ञान आणि पद्धती विकसित करण्यात भविष्यात खूप वाव आहे.
कोविड १९ ने आपल्याला कमी किमतीत आणि मोठ्या प्रमाणात आरोग्य उपायांवर काम करण्याची गरज लक्षात आणून दिली आहे. आपण मानवतेचे आरोग्य आणि कल्याण सुनिश्चित करण्यासाठी जागतिक प्रयत्नांसाठी मार्गदर्शक दीपस्तंभ होऊ शकतो.
कोणत्याही परिस्थितीत आपल्या नागरिकांना आवश्यक वस्तू सहज उपलब्ध व्हाव्यात आणि आपल्या शेतकर्‍यांना माहिती, यंत्रसामग्री आणि बाजारपेठांमध्ये सहज प्रवेश मिळू शकेल यासाठी आपण नाविन्यपूर्ण कल्पनांमध्ये गुंतवणूक केली पाहिजे.

संधी:
प्रत्येक संकट त्याच्याबरोबर संधी घेऊन येते. कोविड १९ देखील त्याला अपवाद नाही. आता कोणत्या नवीन संधी / वाढीची क्षेत्रे उदयाला येतील याचे आपण मूल्यांकन करू या. कोविडनंतरच्या जगात भारत पुढे असायला हवा. आपली माणसे, आपले कौशल्य संच आपली मूलभूत क्षमता या कामी कशा प्रकारे वापरली जाऊ शकते याबद्दल आपण विचार करू या.

सार्वत्रिकता
कोविड १९ प्रहार करताना वंश, धर्म, रंग, जात, पंथ, भाषा किंवा सीमा पाहत नाही. त्यानंतरचा आपला प्रतिसाद आणि आचरणही एकता आणि बंधुत्व यांना प्राधान्य देणारे असायला हवे. आपण यात एकत्र आहोत.
इतिहासात देश किंवा समाज एकमेकांच्या विरुद्ध उभे ठाकले होते, आज आपण एकत्रितपणे एका समान आव्हानाला सामोरे जात आहोत. एकजूट आणि लवचिकता हेच भविष्य असेल.

भारताकडून आगामी मोठ्या कल्पनांमध्ये जागतिक प्रासंगिकता आणि उपयोजितता याला स्थान असायला हवे. केवळ भारतासाठीच नाही तर संपूर्ण मानवजातीसाठी सकारात्मक बदल घडवून आणण्याची क्षमता त्यांच्यात असली पाहिजे.
वाहतुकीकडे पूर्वी केवळ रस्ते, गोदामे, बंदर यासारख्या भौतिक पायाभूत सुविधांच्या अनुषंगानेच पाहिले जायचे. परंतु लॉजिस्टिक तज्ञ सध्या त्यांच्या स्वत:च्या घरांमधून आरामात जागतिक पुरवठा साखळी नियंत्रित करू शकतात.

कोविड १९ नंतरच्या जगात भौतिक आणि आभासी यांच्या योग्य मिलाफासह जटिल आधुनिक बहुराष्ट्रीय पुरवठा साखळींचे जागतिक मुख्य केंद्र म्हणून भारत उदयाला येऊ शकतो. त्या प्रसंगासाठी सज्ज होऊ या आणि ही संधी साधू या.

मी तुम्हा सर्वांना याबद्दल विचार करण्याचे आणि यात योगदान देण्याचे आवाहन करतो.

BYOD पासून WFH हा बदल कार्यालयीन आणि वैयक्तिक संतुलन राखण्यात नवीन आव्हाने निर्माण करत आहे. काहीही झाले तरी तंदुरुस्ती आणि व्यायामासाठी वेळ द्या. शारीरिक आणि मानसिक स्वास्थ्य सुधारण्याचे एक साधन म्हणून योगाचा प्रयत्न करून पाहा.
भारताची पारंपारिक औषध प्रणाली शरीर तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी मदत करणारी म्हणून ओळखली जाते. आयुष मंत्रालय एक प्रोटोकॉल घेऊन आले आहे. तो निरोगी राहण्यास मदत करेल. त्याकडेही लक्ष द्या.

शेवटचे आणि महत्त्वाचे म्हणजे कृपया आरोग्य सेतू मोबाइल अ‍ॅप डाउनलोड करा. कोविड १९ चा संभाव्य प्रसार रोखण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर करणारे हे भविष्यकालीन अॅप आहे. जितके जास्त डाउनलोड, तेवढे जास्त परिणामकारक.
तुम्हा सर्वांच्या प्रतिसादाची वाट पाहतोय…!!