Budget 2022 : भारताच्या अर्थसंकल्पाचा इतिहास 160 वर्षांपेक्षा जुना, वाचा ठळक ऐतिहासिक वैशिष्ट्ये

By, Vishal Joshi - February 1, 2022 11:07:11

0

मंगळवार, 1 फेब्रुवारी 2022 रोजी देशाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प सादर केला जाणार आहे. संसदेचे अर्थसंकल्पीय अधिवेशन सोमवार 31 जानेवारीपासून सुरू झाले. आज देशाच्या अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन 2022-23 या आर्थिक वर्षाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत. निर्मला या सलग चौथ्यांदा देशाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत. तिच्या अर्थसंकल्पाची खास गोष्ट म्हणजे तिने इतिहासातील सर्वात लांब अर्थसंकल्पीय भाषण सादर केले. विशेष म्हणजे भारताचा अर्थसंकल्प 162 वर्षांचा आहे. यामुळेच देशाचा सामान्य अर्थसंकल्प सादर होण्यापूर्वी त्याचा इतिहास जाणून घेणेही महत्त्वाचे आहे. Budget 2022 The history of India’s budget is more than 160 years old, here are some interesting facts related to it

विशेष प्रतिनिधी

नवी दिल्ली : मंगळवार, 1 फेब्रुवारी 2022 रोजी देशाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प सादर केला जाणार आहे. संसदेचे अर्थसंकल्पीय अधिवेशन सोमवार 31 जानेवारीपासून सुरू झाले. आज देशाच्या अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन 2022-23 या आर्थिक वर्षाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत. निर्मला या सलग चौथ्यांदा देशाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत. तिच्या अर्थसंकल्पाची खास गोष्ट म्हणजे तिने इतिहासातील सर्वात लांब अर्थसंकल्पीय भाषण सादर केले. विशेष म्हणजे भारताचा अर्थसंकल्प 162 वर्षांचा आहे. यामुळेच देशाचा सामान्य अर्थसंकल्प सादर होण्यापूर्वी त्याचा इतिहास जाणून घेणेही महत्त्वाचे आहे.

1. आपल्या देशाचा अर्थसंकल्पीय इतिहास सुमारे 162 वर्षांचा आहे. 1860 मध्ये 7 एप्रिल रोजी पहिल्यांदा देशाचा अर्थसंकल्प सादर करण्यात आला. स्कॉटिश अर्थशास्त्रज्ञ आणि ईस्ट इंडिया कंपनीशी संबंधित नेते जेम्स विल्सन यांनी भारताचा अर्थसंकल्प ब्रिटनमध्ये राणीला सादर केला.
2. देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर 26 नोव्हेंबर 1947 रोजी पहिला अर्थसंकल्प सादर करण्यात आला. हा अर्थसंकल्प तत्कालीन अर्थमंत्री आर. के. षण्मुखम चेट्टी यांनी संसदेत सादर केले.
3. देशातील सर्वात लांब अर्थसंकल्पीय भाषणाचा विक्रम सध्याच्या अर्थमंत्र्यांच्या नावावर आहे. त्यांनी 2020-2021 या आर्थिक वर्षात एकूण 2 तास 42 मिनिटांचे बजेट भाषण सादर केले. याआधीही 2019 मध्ये त्यांनी 2 तास 17 मिनिटांचे अर्थसंकल्पीय भाषण करून विक्रम केला होता.
4. सर्वात लहान अर्थसंकल्पीय भाषण तत्कालीन अर्थमंत्री हिरुभाई मुलजीभाई पटेल (हिरूभाई एम. पटेल) यांनी 1977 साली दिले होते. त्यांनी केवळ 800 शब्दांचे अर्थसंकल्पीय भाषण सादर केले.
5. 1991 साली तत्कालीन अर्थमंत्री मनमोहन सिंग यांनी सर्वात जास्त शब्दांत अर्थसंकल्प सादर केला होता. त्याने सुमारे 18,650 शब्द वापरले. याशिवाय माजी अर्थमंत्री अरुण जेटली यांनी 18,604 शब्दांचे भाषण केले.
6. देशातील सर्वात जास्त अर्थसंकल्प सादर करण्याचा विक्रम माजी पंतप्रधान मोरारजी देसाई यांच्या नावावर नोंदवला गेला. 1962 ते 1969 या काळात ते देशाचे अर्थमंत्री होते. दरम्यान, त्यांनी 10 पेक्षा जास्त वेळा देशाचा सर्वसाधारण अर्थसंकल्प सादर केला. त्याचबरोबर माजी अर्थमंत्री पी. चिदंबरम यांनी 9 वेळा, माजी अर्थमंत्री प्रणव मुखर्जी यांनी 8 वेळा देशासमोर अर्थसंकल्प सादर केला.
7. 1999 सालापर्यंत अर्थसंकल्प फेब्रुवारीच्या शेवटच्या कामकाजाच्या दिवसापर्यंत सादर केला जात होता. सायंकाळी ५ वाजता देशासमोर ठेवण्यात आले. यानंतर 1999 मध्ये तत्कालीन अर्थमंत्री यशवंत सिन्हा यांनी सकाळी 11 वाजल्यापासून ते सादर करण्यास सुरुवात केली.
8. यानंतर 2017 मध्ये तत्कालीन अर्थमंत्री अरुण जेटली यांनी 1 फेब्रुवारी 2017 पासून अर्थसंकल्प सादर करण्याची परंपरा सुरू केली. तेव्हापासून देशाचा सामान्य अर्थसंकल्प सकाळी 11 वाजता आणि 1 फेब्रुवारीलाच सादर केला जातो.
9. माजी पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी अर्थमंत्री म्हणून 1970 मध्ये पहिल्यांदाच सामान्य अर्थसंकल्प सादर केला. एखाद्या महिलेने अर्थसंकल्प सादर करण्याचा हा पहिलाच प्रसंग होता.
10. सन 2017 पर्यंत देशाचा रेल्वे आणि सामान्य अर्थसंकल्प स्वतंत्रपणे सादर केला जात होता. 2017 नंतर दोघांचे विलीनीकरण झाले. आता फक्त एकच अर्थसंकल्प (भारतीय अर्थसंकल्प 2022) सादर केला जातो.