द फोकस एक्सप्लेनर : पाकिस्तान-चीनला भरेल धडकी; DRDO करणार सर्वात धोकादायक रॉकेट लाँचरची चाचणी

By, Pravin Wankhade - May 27, 2025 08:30:42

0

DRDO भारताच्या संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटनेने (डीआरडीओ) आपली तोफखाना ताकद आणखी मजबूत करण्यासाठी पिनाका एमकेIII नावाची प्रगत गाईडेड रॉकेट सिस्टीम विकसित केली आहे. हे रॉकेट १२० किलोमीटर अंतरापर्यंत अचूक लक्ष्यभेद करू शकते. त्याच्या चाचण्या लवकरच सुरू होणार आहेत. ही प्रणाली भारतीय सैन्यासाठी गेम-चेंजर ठरेल, जी चीन आणि पाकिस्तानसारख्या शेजाऱ्यांच्या लांब पल्ल्याच्या शस्त्रांचा सामना करेल.DRDO

पिनाका एमकेIII म्हणजे काय?

पिनाका एमकेIII ही एक मल्टी-बॅरल रॉकेट लाँचर (एमबीआरएल) प्रणाली आहे जी डीआरडीओच्या पुणे येथील आर्मामेंट रिसर्च अँड डेव्हलपमेंट एस्टॅब्लिशमेंट (एआरडीई) ने इतर प्रयोगशाळांच्या सहकार्याने विकसित केली आहे. ही पिनाका कुटुंबाची सर्वात प्रगत आवृत्ती आहे, जी जुन्या प्रकारांपेक्षा खूपच श्रेष्ठ आहे – पिनाका एमकेआय (४० किमी), एमकेआयआय (६०-९० किमी) आणि गाईडेड पिनाका (७५-९० किमी).

Fadnavis : फडणवीसांचा काँग्रेसवर पलटवार; त्यांच्या डोक्यात पाकचा व्हायरस, यांना शेती अन् युद्धाच्या ड्रोनमधील फरकही कळत नाही

काय आहेत वैशिष्ट्ये…

रेंज आणि पॉवर

१२० किमी रेंज आणि २५० किलो वॉरहेड, जे शत्रूचे कमांड सेंटर, बंकर आणि लॉजिस्टिक्स बेस नष्ट करू शकते.

कॅलिबर

३०० मिमीचा मोठा व्यास, जो जुन्या २१४ मिमीपेक्षा जास्त आहे. ते अधिक इंधन आणि प्रगत मार्गदर्शन प्रणालींना समर्थन देते.

अचूकता

डीआरडीओच्या रिसर्च सेंटर इमारत (आरसीआय) द्वारे विकसित केलेले मार्गदर्शन, नेव्हिगेशन आणि नियंत्रण (जीएनसी) किट, ज्यामध्ये लेसर-गायरो नेव्हिगेशन आणि मायक्रोस्ट्रिप अँटेना समाविष्ट आहे. ते १० मीटरपेक्षा कमी अचूकता (सीईपी) देते, जे जुन्या एमकेआय (५०० मीटर) पेक्षा खूपच चांगले आहे.

लाँचर

विद्यमान पिनाका लाँचर्ससह कार्य करते, नवीन खर्च कमी करते. प्रत्येक लाँचरमध्ये ८ मार्गदर्शित रॉकेट आहेत, जे ४४ सेकंदात ७००x५०० मीटर क्षेत्र नष्ट करू शकतात.

चाचणी आणि उत्पादन

पिनाका एमकेIII चे पूर्व-उत्पादन युनिट्स सोलर इंडस्ट्रीज इंडिया लिमिटेडची उपकंपनी इकॉनॉमिक एक्सप्लोझिव्ह लिमिटेड (ईईएल) द्वारे बांधले गेले आहेत. विकास आणि वापरकर्ता चाचण्या लवकरच सुरू होतील, ज्यामध्ये …

१२ रॉकेटची चाचणी: ईईएल आणि म्युनिशन्स इंडिया लिमिटेड (एमआयएल) द्वारे बांधलेले रॉकेट दोन प्रगत पिनाका लाँचर्समधून सोडले जातील.

पॅरामीटर्स: रेंज, अचूकता, स्थिरता आणि फायरिंग रेट चाचणी साल्व्हो मोडमध्ये.

कमांड-अँड-कंट्रोल: विद्यमान प्रणालींशी एकात्मता आणि युद्धासारख्या परिस्थितीत कामगिरी.

या संयुक्त चाचण्या मागील गाईडेड पिनाका (नोव्हेंबर २०२४) च्या यशस्वी चाचण्यांवर आधारित आहेत, ज्यांनी ७५ किमी पेक्षा जास्त पल्ला आणि १० मीटरची अचूकता सिद्ध केली. हा दृष्टिकोन शक्य तितक्या लवकर सैन्यात या प्रणालीचा समावेश करण्यास मदत करेल.

स्वदेशीकरण आणि सोलर इंडस्ट्रीजची भूमिका

पिनाका एमकेIII चे उत्पादन हे डीआरडीओ आणि सोलर इंडस्ट्रीज यांच्यातील भागीदारीचा परिणाम आहे. सोलर इंडस्ट्रीजने तंत्रज्ञान हस्तांतरण (ToT) करारांतर्गत रॉकेट तयार केले आहेत. त्यांनी यापूर्वी पिनाका एमकेआय आणि गाईडेड पिनाकासाठी यशस्वीरित्या रॉकेट तयार केले आहेत, जसे की २०२० आणि २०२१ मध्ये घेतलेल्या चाचण्या. ही भागीदारी आत्मनिर्भर भारत अभियानाला बळकटी देते, कारण ते स्वदेशी तंत्रज्ञानावर अवलंबून आहे.

धोरणात्मक महत्त्व

दक्षिण आशियातील बदलत्या सुरक्षा परिस्थिती लक्षात घेऊन पिनाका एमकेIII विकसित करण्यात आले आहे…

चीन आणि पाकिस्तानला प्रतिसाद : चीनच्या ३०० मिमी PHL-०३ (७०-१३० किमी) आणि पाकिस्तानच्या ए-१०० (१२० किमी) रॉकेट सिस्टीममुळे भारताची लांब पल्ल्याच्या क्षेपणास्त्रांची गरज वाढली आहे. २०२१ मध्ये, भारतीय सैन्याने १२० किमी आणि ३०० किमी पिनाका प्रकारांना मान्यता दिली.

लडाख आणि कारगिलमध्ये प्रभावी : त्याची अचूक मार्गदर्शन प्रणाली डोंगराळ प्रदेशात शत्रूचे लक्ष्य नष्ट करण्यात प्रभावी आहे.

किफायतशीर : विद्यमान लाँचर्स आणि स्वदेशी डिझाइनसह, देखभाल आणि रसद सोपे आणि स्वस्त असेल.

भविष्यातील योजना : डीआरडीओ २००-३०० किमीच्या श्रेणीच्या प्रकारावर देखील काम करत आहे, जे पिनाकाला कमी पल्ल्याच्या बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्राच्या श्रेणीत आणू शकते.

या शिवाय ऑपरेशन सिंदूरदरम्यान पाकिस्तानचे सर्व हल्ले हाणून पाडणारे भारतीय हवाई दल आता एका नवीन सुरक्षा मोहिमेत गुंतले आहे. हवाई दल अमेरिकन गोल्डन डोम आणि इस्रायलच्या आयर्न डोमपेक्षाही चांगली हवाई संरक्षण प्रणाली बनवणार आहे.

भारतीय हवाई दलाकडे सध्या दोन्ही घुमटांसारखी हवाई संरक्षण प्रणाली आहे, परंतु ती चीन आणि पाकिस्तानकडून होणारे हवाई हल्ले रोखण्यासाठी डिझाइन करण्यात आली आहे.

संपूर्ण देशाला संरक्षण देण्यासाठी हवाई दल आता सर्वात आधुनिक आणि स्मार्ट हवाई संरक्षण प्रणाली तयार करण्यावर लक्ष केंद्रित करत आहे. शत्रूच्या परिसरात हेलिकॉप्टरमधून डागता येतील अशा ड्रोनवरही काम सुरू आहे. हवाई दलाच्या डिझाइन ब्युरोने अशा अनेक हवाई प्रणालींचा आराखडा तयार केला आहे.

येथे, रशिया लवकरच ऑपरेशन सिंदूरमध्ये शत्रूच्या हवाई हल्ल्यांना हाणून पाडण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या S-400 हवाई संरक्षण प्रणाली क्षेपणास्त्रांची भरपाई करेल. याशिवाय, एक-दोन महिन्यांत रशियाकडून आणखी एक S-400 प्रणाली मिळेल. २०२६ मध्ये यातील आणखी एक स्क्वॉड्रन पुरवले जाईल. एका स्क्वॉड्रनमध्ये २५६ क्षेपणास्त्रे असतात.