राहुल गांधींची खासदारकी गेली, 2024च्या लोकसभा निवडणुकीत प्रियांकांना प्रोजेक्ट करणार काँग्रेस?

By, Pravin Wankhade - March 25, 2023 08:33:12

0

प्रतिनिधी

नवी दिल्ली : मानहानीच्या प्रकरणात दोषी ठरल्यानंतर राहुल गांधींची खासदारकी रद्द झाली आहे. लोकसभा सचिवालयाने राहुल यांचे सदस्यत्व संपवण्याची अधिसूचना जारी केली. 23 मार्चपासून हा निर्णय लागू होणार असल्याचेही सचिवालयाने सांगितले. म्हणजेच ज्या दिवसापासून सुरत न्यायालयाने त्यांना दोषी ठरवले, त्या दिवसापासून त्यांनी खासदारकी गमावली आहे. अशा परिस्थितीत 2024च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेस प्रियांका गांधींना प्रोजेक्ट करणार का, असा प्रश्न आता उपस्थित होत आहे.Rahul Gandhi disquilified As MP, Congress to project Priyanka in 2024 Lok Sabha elections Read More

ज्या मानहानीच्या खटल्यात राहुल गांधींना दोषी ठरवण्यात आले ते चार वर्षे जुने आहे. 13 एप्रिल 2019 रोजी राहुल गांधींनी विचारले होते की, ‘सर्व चोरांची आडनावे मोदीच का आहेत?’ निवेदन दिले. कर्नाटकातील एका निवडणूक सभेत त्यांनी हे वक्तव्य केले. त्यावरून भाजप आमदार पूर्णेश मोदी यांनी त्यांच्यावर मानहानीचा दावा दाखल केला होता. याप्रकरणी सुरतच्या न्यायालयाने त्यांना दोषी ठरवून दोन वर्षांची शिक्षा सुनावली आहे.

Between the lines : राहुल गांधींची खासदारकी रद्द; उभरत्या तिसऱ्या आघाडीला लावले नख; मोदींनी निवडला खरा “स्पर्धक”!!

एखाद्या नेत्याला फौजदारी खटल्यात दोन वर्षे किंवा त्याहून अधिक शिक्षा झाल्यास त्याचे सदस्यत्व गमावले जाते, असा नियम आहे.

मात्र, राहुल गांधींचे लोकसभा सदस्यत्व संपल्यानंतर राजकारणही सुरू झाले आहे. काँग्रेस आणि सर्व विरोधी पक्षांनी यावर टीका केली आहे, तर भाजपने त्याचे समर्थन केले आहे. या संपूर्ण प्रकरणानंतर अनेक प्रश्न आहेत, ज्यांची उत्तरे जाणून घेणे आवश्यक आहे.

अपात्रतेची घाई झाली की अशीच प्रक्रिया आहे?

प्रक्रिया तर अशीच आहे. खासदार किंवा आमदाराला दोन वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त शिक्षा झाल्यास त्याचे सदस्यत्व तत्काळ गमावले जाते, असा नियम आहे. घटनातज्ज्ञांच्या मते, सुरतच्या न्यायालयाने दोन वर्षांची शिक्षा सुनावल्यानंतर 30 दिवसांचा अवधी देत शिक्षेला स्थगिती दिली होती आणि दोषसिद्धीला स्थगिती दिली नाही.

अपात्रतेचा नियम काय?

1951 मध्ये लोकप्रतिनिधी कायदा आला. या कायद्यातील कलम 8 सदस्यत्व रद्द करण्याची तरतूद आहे. त्यात म्हटले आहे की, कोणत्याही खासदार किंवा आमदाराला दोन वर्षे किंवा त्याहून अधिक शिक्षा झाल्यास त्याचे सदस्यत्व तत्काळ गमावले जाते. एवढेच नाही तर त्यांना पुढील 6 वर्षे निवडणूक लढविण्यासही बंदी घालण्यात आली आहे.

पुढे कोर्टातून दिलासा मिळाल्यास खासदारकी परत मिळेल?

हे न्यायालयाच्या निर्णयावर अवलंबून आहे. सुरत न्यायालयाच्या निर्णयाला उच्च न्यायालयात आव्हान देणार असल्याचे काँग्रेसचे म्हणणे आहे. उच्च न्यायालयाने राहुल गांधींच्या शिक्षेला तसेच त्यांच्या शिक्षेला स्थगिती दिली तरी त्यांचे सदस्यत्व परत मिळणे कठीण आहे.

दिलासा न मिळाल्यास काय?

मानहानीच्या प्रकरणात केवळ राहुलच नाही, तर काँग्रेस पक्षालाही मोठा फटका बसला आहे. सदस्यत्व रद्द झाल्यानंतरच राहुल गांधी खासदार असलेल्या वायनाडमध्ये पोटनिवडणुकीची तयारी सुरू झाली आहे. अशा परिस्थितीत त्यांना न्यायालयाकडून कोणताही दिलासा मिळाला नाही, तर 2031 पर्यंत म्हणजेच 8 वर्षे त्यांना निवडणूक लढवता येणार नाही.

माफी मागितल्यास पडदा पडेल?

या प्रश्नाचे उत्तर नाही असे आहे. कारण या खटल्यात जे काही घडले ते कायदा आणि नियमाच्या कक्षेत घडले आहे. आधी न्यायालयाने शिक्षा सुनावली आणि नंतर त्यांचे सदस्यत्व गेले. त्यामुळे राहुल गांधींनी माफी मागितली तरी न्यायालयाचा निर्णय मागे घेणार नाही.

राहुल गांधींचे सरकारी निवासस्थानही जाईल?

या प्रश्नाचे उत्तर होय असे आहे. लोकसभा खासदार असल्याने राहुल यांना दिल्लीतील लुटियन्स झोनमधील 12 तुघलक रोड येथे सरकारी निवासस्थान मिळाले आहे. सदस्यत्व रद्द केल्यानंतर आता हे निवासस्थान त्यांच्याकडून परत घेतले जाण्याची शक्यता आहे.

आता काँग्रेस पुढे काय करणार?

आता न्यायालयाच्या चकरा मारण्याशिवाय काँग्रेसकडे दुसरा मार्ग नाही. सुरत न्यायालयाने दिलेल्या 2 वर्षांच्या शिक्षेच्या निर्णयाविरुद्ध वरच्या न्यायालयात अपील करावे लागणार आहे. न्यायालयाने स्थगिती दिली नाही, तर उच्च न्यायालयात जावे लागेल. उच्च न्यायालयाकडून दिलासा न मिळाल्यास सर्वोच्च न्यायालयात दाद मागता येईल.

विरोधी पक्षांची एकजूट होईल?

राहुल गांधी यांना अपात्र ठरवण्याच्या निर्णयाला सर्व विरोधी पक्ष विरोध करत आहेत. काँग्रेससह सर्व विरोधी पक्ष याला लोकशाहीची हत्या म्हणत आहेत. पण आता राहुल गांधी आणि काँग्रेसची जबाबदारी आहे की ते विरोधी पक्षांना केवळ तोंडीच नाही तर प्रत्यक्षात कसे एकत्र आणतात.

प्रियांका गांधींना प्रोजेक्ट करणार?

प्रियांका गांधी वाड्रा यांनी 2019च्या लोकसभा निवडणुकीपूर्वी सक्रिय राजकारणात प्रवेश केला. त्यांना काँग्रेसचे सरचिटणीस बनवण्यात आले. मात्र, असे असतानाही प्रियांका गांधी पडद्याआड काम करत आहेत. आता राहुल यांच्या निवडणुकीच्या राजकारणाला ब्रेक लागल्याने प्रियांका गांधींना पुढे करण्याची वेळ आली आहे का? पक्ष आता प्रियांका गांधींना पंतप्रधानपदाच्या उमेदवार म्हणून प्रोजेक्ट करणार का? प्रियांका गांधी यांची काँग्रेस पक्षातील भूमिका अधिक मजबूत होणार का? असे प्रश्न उपस्थित होत आहेत.