PMOचे नाव आता सेवा तीर्थ असेल; देशभरातील राजभवन आता लोकभवन म्हणून ओळखले जातील

By, Pravin Wankhade - December 3, 2025 08:00:40

0

वृत्तसंस्था

नवी दिल्ली : केंद्र सरकारने पंतप्रधान कार्यालय (PMO) चे नाव बदलून ‘सेवा तीर्थ’ केले आहे. तर देशभरातील राजभवनांना ‘लोक भवन’ असे संबोधले जाईल. तसेच, केंद्रीय सचिवालयाचे नाव ‘कर्तव्य भवन’ असेल. Sewa Teerth Raj Bhavan

पंतप्रधान कार्यालयाने म्हटले आहे की, ‘आम्ही सत्तेकडून सेवेकडे वाटचाल करत आहोत.’ ‘हा बदल प्रशासकीय नसून सांस्कृतिक आहे.’ ‘सार्वजनिक संस्थांमध्ये मोठे बदल होत आहेत.’

यापूर्वी केंद्र सरकारने राजपथचे नाव बदलून ‘कर्तव्य पथ’ केले होते. तर पंतप्रधान निवासस्थान आता ‘लोक कल्याण मार्ग’ म्हणून ओळखले जाते. यापूर्वी पंतप्रधानांचे अधिकृत निवासस्थान ‘रेस कोर्स रोड’ म्हणून ओळखले जात होते, जे २०१६ मध्ये बदलण्यात आले. Sewa Teerth Raj Bhavan

राजभवनाचे नाव का बदलले?

केंद्रीय गृह मंत्रालयाने गेल्या वर्षी राज्यपालांच्या परिषदेत झालेल्या चर्चेचा हवाला देत म्हटले आहे की, ‘राजभवन’ हे नाव वसाहतवादी मानसिकतेचे प्रतीक आहे. त्यामुळे राज्यपाल आणि उप-राज्यपालांच्या कार्यालयांना आता ‘लोक भवन’ आणि ‘लोक निवास’ या नावाने ओळखले जाईल.

पंतप्रधान कार्यालय (PMO) स्थलांतरित होईल.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचे कार्यालय (PMO) आता 78 वर्षांच्या जुन्या साउथ ब्लॉक मधून बाहेर पडून ‘सेवा तीर्थ’ नावाच्या नवीन प्रगत कॅम्पसमध्ये स्थलांतरित होणार आहे. हा बदल सेंट्रल व्हिस्टा पुनर्विकास प्रकल्पाचा एक मोठा भाग आहे. 14 ऑक्टोबर रोजी कॅबिनेट सचिव टी.व्ही. सोमनाथन यांनी सेवा तीर्थ-2 मध्ये सेना प्रमुखांसोबत उच्चस्तरीय बैठक घेतली आहे.

निवडणूक स्थगित करण्यावर फडणवीसांचा आक्षेप; रवींद्र चव्हाणांचे निवडणूक आयोगाला पत्र

सेवा तीर्थमध्ये काय-काय असेल?

PMO सेवा तीर्थ-1 मधून काम करेल.
सेवा तीर्थ-2 मध्ये कॅबिनेट सचिवालय असेल.
सेवा तीर्थ-3 मध्ये राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) यांचे कार्यालय असेल.
आता, सेंट्रल व्हिस्टा प्रकल्प म्हणजे काय?

सेंट्रल व्हिस्टा प्रकल्पात राष्ट्रपती भवन ते इंडिया गेटपर्यंत अनेक इमारतींचा पुनर्विकास आणि बांधकाम समाविष्ट आहे. यामध्ये नवीन संसद भवन, मंत्रालयीन कार्यालयांसाठी केंद्रीय सचिवालय, पंतप्रधानांचे निवासस्थान आणि उपराष्ट्रपतींचे निवासस्थान बांधणे समाविष्ट आहे.

सेंट्रल व्हिस्टा प्रकल्पाची घोषणा सप्टेंबर २०१९ मध्ये करण्यात आली. १० डिसेंबर २०२० रोजी पंतप्रधान मोदींनी या प्रकल्पाची पायाभरणी केली. सरकारने संपूर्ण प्रकल्पासाठी २०,००० कोटी रुपयांचे बजेट वाटप केले आहे. राष्ट्रीय महामार्गाच्या दोन्ही बाजूंच्या भागाला सेंट्रल व्हिस्टा म्हणतात.

कर्तव्य पथ भोवतीच्या प्रशासकीय क्षेत्रात बदल

सरकारचे उद्दिष्ट आहे की कर्तव्य पथ (पूर्वीचा राजपथ) च्या 3 किमी क्षेत्राला आधुनिक, पादचारी अनुकूल आणि सरकारी क्षेत्रात रूपांतरित केले जावे. याचा एक मोठा भाग म्हणजे नवीन कॉमन सेंट्रल सेक्रेटेरिएट (CCS), ज्याला आता ‘कर्तव्य भवन’ असे नाव देण्यात आले आहे.

येथे 10 नवीन कार्यालय ब्लॉक (इमारती) बांधण्यात आले आहेत, जिथे ती मंत्रालये स्थलांतरित होतील. जी सध्या शास्त्री भवन, निर्माण भवन आणि कृषी भवन यांसारख्या जुन्या इमारतींमध्ये विखुरलेली आहेत. एक नवीन CCS ब्लॉक गेल्या महिन्यात उद्घाटनानंतर कार्यान्वित झाला आहे, तर आणखी तीन ब्लॉक तयार आहेत.

नॉर्थ ब्लॉक–साउथ ब्लॉकचे नवीन स्वरूप

सेंट्रल व्हिस्टा योजनेअंतर्गत ऐतिहासिक नॉर्थ ब्लॉक आणि साउथ ब्लॉकला पुढे ‘युग-युगीन भारत संग्रहालय’ मध्ये रूपांतरित केले जाईल. यासाठी फ्रान्सच्या म्युझियम डेव्हलपमेंट एजन्सीसोबत करार करण्यात आला आहे.