Nobel Prize : ज्यांनी डायनामाइटसारखे स्फोटक बनवले, त्यांच्याच नावावर सर्वात मोठा शांतता पुरस्कार, जाणून घ्या अल्फ्रेड नोबेलबद्दल

By, Ayesha Tamboli - October 5, 2021 07:50:00

0

1853 ते 1856 च्या क्रिमियन युद्धादरम्यान, अल्फ्रेड यांनी सम्राट झार आणि रशियाचे जनरल यांना खात्री दिली की समुद्री खाणींचा वापर शत्रूंना सीमेवर प्रवेश करण्यापासून रोखू शकतो. त्यांच्या देणग्यांच्या मदतीने ब्रिटिश रॉयल नेव्हीला सँड पीटरसनच्या सीमेवर थांबवण्यात आले.Nobel Prize: The biggest peace prize in the name of those who made explosives like dynamite, learn about Alfred Nobel

विशेष प्रतिनिधी

नवी दिल्ली : जागतिक पातळीवर दिले जाणारे नोबेल पारितोषिक जगातील शांतता आणि मानवतेच्या विकासात काम करणाऱ्या लोकांना दिले जाते. ज्या व्यक्तीला हा पुरस्कार प्राप्त होतो ती व्यक्ती सामान्य नाही, त्या आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यता मिळते.शांतता आणि मानवतेच्या दिशेने दिलेला हा सर्वात मोठा पुरस्कार जगातील विनाश करणाऱ्या डायनामाइटचा शोध लावणाऱ्या व्यक्तीच्या नावाने सुरू झाला आहे.डायनामाइटचा शोध लावणाऱ्या या व्यक्तीचे नाव अल्फ्रेड बर्नहार्ड नोबेल होते.अल्फ्रेड नोबेलला डायनामाइटचा शोध लावण्याचे श्रेय दिले जाते ज्याने खाण जगात क्रांती केली.

कोण होते अल्फ्रेड नोबेल ?

अल्फ्रेड बर्नहार्ड नोबेल यांचा जन्म 21 ऑक्टोबर 1833 रोजी स्टॉकहोम, स्वीडन येथे झाला. अल्फ्रेड यांचे वडील इमॅन्युएल नोबेल एक प्रसिद्ध शोधक होते पण ते शिक्षित नव्हते.अल्फ्रेड यांचे वयाच्या 16 व्या वर्षापर्यंतचे शिक्षण घरी झाले. त्यांच्या वडिलांना दिवाळखोरीमुळे स्वीडनला स्थलांतर करावे लागले जेथे रशियन सरकारकडून संरक्षण शस्त्रास्त्रांचे कंत्राट मिळवण्यात ते यशस्वी झाले.

2021 Nobel Prize : शरीरविज्ञानातील नोबेल पारितोषिक संयुक्तपणे डेव्हिड ज्युलियस आणि आर्डम पेटापोशियन यांना जाहीर

1842 मध्ये, जेव्हा अल्फ्रेड नोबेल केवळ 9 वर्षांचे होते, तेव्हा ते सेंट पीटर्सबर्ग येथील त्यांच्या आईच्या आजोबांच्या घरी, अँड्रिएटा एहसेल यांच्याकडे गेले. अल्फ्रेड यांनी तिथे रसायनशास्त्र आणि संबंधित भाषांचे शिक्षण घेतले.अल्फ्रेड यांच्यात काहीतरी नवीन शोधण्याचा स्वभाव होता,ते स्वीडिश, रशियन, इंग्रजी, फ्रेंच आणि जर्मन भाषा शिकले.

1850 साली अल्फ्रेड यांच्या वडिलांनी त्यांना रसायन अभियांत्रिकीचा अभ्यास करण्यासाठी परदेशात पाठवले.यावेळी अल्फ्रेड यांनी स्वीडन, जर्मनी, फ्रान्स आणि अमेरिका येथे प्रवास केला. अल्फ्रेड यांना साहित्यातही प्रचंड रस होता.

अल्फ्रेड यांचे वडील एक अभियंता आणि शोधक होते ज्यांनी केवळ इमारती आणि फुलेच तयार केली नाहीत तर वेगवेगळ्या प्रकारच्या प्लास्टिकच्या खडकांची चाचणीही केली.अल्फ्रेड यांना साहित्यात रस होता पण त्याच्या वडिलांनी त्यांच्यासारखेच काम करावे अशी त्याची इच्छा होती, म्हणून अल्फ्रेड यांना केमिकल इंजिनिअरिंगच्या अभ्यासासाठी बाहेर पाठवले गेले.

‘क्राइमिया युद्ध’ दरम्यान त्याची प्रतिभा दाखवली

1853 ते 1856 च्या क्रिमियन युद्धादरम्यान, अल्फ्रेड यांनी सम्राट झार आणि रशियाचे जनरल यांना खात्री दिली की समुद्री खाणींचा वापर शत्रूंना सीमेवर प्रवेश करण्यापासून रोखू शकतो. त्यांच्या देणग्यांच्या मदतीने ब्रिटिश रॉयल नेव्हीला सँड पीटरसनच्या सीमेवर थांबवण्यात आले.

अशा प्रकारे बनविले डायनामाइट

अल्फ्रेड यांनी पॅरिसमधील एका खाजगी संशोधन कंपनीत काम केले जिथे त्यांची भेट इटालियन रसायनशास्त्रज्ञ एस्कॅनियो सोब्रेरोशी झाली. सोब्रेरो यांनी अत्यंत स्फोटक द्रव ‘नायट्रोग्लिसरीन’ चा शोध लावला. व्यावहारिक वापरासाठी तो खूप धोकादायक पदार्थ होता. येथूनच अल्फ्रेड यांना ‘नायट्रोग्लिसरीन’ मध्ये रस वाटू लागला, जिथे त्यांनी बांधकाम कार्यांमध्ये त्याचा वापर करण्याचा विचार केला.

1863 मध्ये, स्वीडनला परतल्यानंतर, अल्फ्रेड यांनी आपले संपूर्ण लक्ष स्फोटक म्हणून ‘नायट्रोग्लिसरीन’ विकसित करण्यासाठी दिले. दुर्दैवाने, त्यांची चाचणी अयशस्वी झाली, ज्यात बरेच लोक मरण पावले.अल्फ्रेडचा लहान भाऊ एमिल देखील मृतांमध्ये होता.

या घटनेनंतर स्वीडिश सरकारने स्टॉकहोमच्या हद्दीत या पदार्थाच्या वापरावर बंदी घातली. तरीही अल्फ्रेड थांबले नाही त्यांनी हा प्रयोग चालूच ठेवला. यावेळी त्यांनी आपल्या नवीन प्रयोगशाळेत तलावामध्ये एक बोट बांधली, जिथे अल्फ्रेड यांचा प्रयोग यशस्वी झाला.

नोबेल पुरस्काराची सुरुवात नेमकी कशी झाली?

नोबेल पारितोषिके 10 डिसेंबर 1901 रोजी सुरू झाली. त्यावेळी हा पुरस्कार रसायनशास्त्र, भौतिकशास्त्र, औषध, साहित्य आणि जागतिक शांततेसाठी प्रथमच देण्यात आला. 27 नोव्हेंबर 1895 रोजी स्वीडनचे प्रसिद्ध शास्त्रज्ञ आणि डायनामाइटचे शोधक डॉ अल्फ्रेड नोबेल यांनी केलेल्या मृत्यूपत्राच्या आधारे या पुरस्काराची स्थापना करण्यात आली. अल्फ्रेड नोबेल 10 डिसेंबर 1896 रोजी इटलीच्या सेर्नमो शहरात मरण पावले . अल्फेडची यांची $ 92,00,000 ची संपत्ती विज्ञान आणि साहित्यात चांगले काम करणाऱ्या लोकांना दिली जाते. याला नोबेल पारितोषिक असेही म्हणतात.