Defense Satellites : अंतराळात ताकद वाढवणार भारत, 4 वर्षांत 52 विशेष संरक्षण उपग्रह प्रक्षेपित होणार; चीन-पाकिस्तान सीमेवर देखरेख

By, Pravin Wankhade - July 1, 2025 05:00:46

0

वृत्तसंस्था

नवी दिल्ली : Defense Satellites ऑपरेशन सिंदूर नंतर, भारत आता अंतराळात आपली लष्करी शक्ती आणखी मजबूत करणार आहे. सरकारने निर्णय घेतला आहे की २०२९ पर्यंत (पुढील ४ वर्षांत) ५२ विशेष संरक्षण उपग्रह अवकाशात पाठवले जातील, हे सर्व उपग्रह अंतराळात भारताचे डोळे बनतील आणि पाकिस्तान-चीन सीमेवर सतत लक्ष ठेवतील.Defense Satellites

हे उपग्रह कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर (AI) आधारित असतील. ते ३६ हजार किमी उंचीवरून एकमेकांशी संवाद साधू शकतील. यामुळे पृथ्वीवर सिग्नल, संदेश आणि चित्रे पाठवणे सोपे होईल.

हे संपूर्ण अभियान संरक्षण अंतराळ संस्थेच्या अंतर्गत चालवले जात आहे आणि यासाठी सरकारने ‘अंतराळ-आधारित देखरेख फेज-३’ (SBS-३) योजना तयार केली आहे. यासाठी ₹२६,९६८ कोटींचे बजेट आहे. ऑक्टोबर २०२४ मध्ये सुरक्षा विषयक कॅबिनेट समितीने याला मान्यता दिली.

Hindi Language GRs Canceled हिंदी भाषेसंदर्भातील दोन्ही शासन जीआर रद्द; CM देवेंद्र फडणवीसांची मोठी घोषणा

इस्रो आणि ३ खासगी भारतीय कंपन्यांचा सहभाग

या योजनेअंतर्गत, इस्रो २१ उपग्रहांची निर्मिती आणि प्रक्षेपण करेल, तर ३१ उपग्रह तीन खासगी भारतीय कंपन्या तयार करतील. पहिला उपग्रह एप्रिल २०२६ पर्यंत प्रक्षेपित केला जाईल, परंतु अंतिम मुदत आणखी कमी करण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत. हे उपग्रह लो-अर्थ ऑर्बिट आणि जिओस्टेशनरी ऑर्बिटमध्ये तैनात केले जातील.

एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याच्या मते, “एसबीएस-३ चा उद्देश पाकिस्तान, चीन आणि हिंद महासागर प्रदेश अधिक तपशीलवार कव्हर करणे आहे, ज्यामुळे कमी वेळेत उच्च-रिझोल्यूशन देखरेख शक्य होईल.”

HAPS विमानांमुळे ताकदही वाढेल

इस्रोच्या उपग्रहांव्यतिरिक्त, हवाई दल तीन हाय-अल्टिट्यूड प्लॅटफॉर्म सिस्टम (HAPS) विमाने खरेदी करण्याची योजना आखत आहे. ही ड्रोनसारखी मानवरहित विमाने असतील, जी दीर्घकाळ उंचावर उड्डाण करून देखरेख करण्यास मदत करतील. यामुळे उपग्रहांच्या देखरेखीची क्षमता बळकट होईल.

ऑपरेशन सिंदूर नंतर, योजनेच्या अंमलबजावणीला गती मिळाली.

७ ते १० मे २०२५ दरम्यान ऑपरेशन सिंदूर दरम्यान भारताने जैश-ए-मोहम्मदविरुद्ध मोठी लष्करी कारवाई केली. इकॉनॉमिक टाईम्स (ईटी) च्या अहवालानुसार, या काळात, स्वदेशी उपग्रह आणि काही परदेशी व्यावसायिक डेटा वापरण्यात आला, परंतु रिअल-टाइम ट्रॅकिंगमध्ये अनेक त्रुटी उघड झाल्या.

“आपल्याला आपले निर्णय जलद करावे लागतील. आपण जितक्या लवकर ५२ उपग्रह अवकाशात सोडू तितकी आपली सुरक्षा अधिक मजबूत होईल,” असे एका अधिकाऱ्याने ईटीला सांगितले.

चीनच्या अंतराळ तयारींमुळे धोका

चीनच्या वाढत्या अंतराळ लष्करीकरणाला प्रतिसाद म्हणून भारताचे हे पाऊल आहे. २०१० मध्ये चीनकडे फक्त ३६ लष्करी उपग्रह होते, तर आज त्यांच्याकडे १००० हून अधिक उपग्रह आहेत, त्यापैकी ३६० हून अधिक उपग्रह पाळत ठेवण्यासाठी (ISR) आहेत. चीनकडे उपग्रहविरोधी क्षेपणास्त्रे, सह-कक्षीय उपग्रह, इलेक्ट्रॉनिक युद्ध प्रणाली आणि लेसर सारखी शस्त्रे देखील आहेत.

वाजपेयी सरकारने २००१ मध्ये एसबीएस मिशन सुरू केले.

भारताचे अंतराळ आधारित देखरेख (SBS) अभियान २००१ मध्ये तत्कालीन पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांनी सुरू केले होते. SBS १ कार्यक्रमांतर्गत २००१ मध्ये चार उपग्रह प्रक्षेपित करण्यात आले होते. त्यातील RISAT हा प्रमुख होता. त्यानंतर, २०१३ मध्ये SBS २ मोहिमेत ६ उपग्रह प्रक्षेपित करण्यात आले.