Banu Mushtaq : भारताच्या बानू मुश्ताक यांना आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार; हार्ट लॅम्प हा सन्मान मिळवणारे पहिले कन्नड पुस्तक

By, Pravin Wankhade - May 22, 2025 01:00:16

0

वृत्तसंस्था

नवी दिल्ली : Banu Mushtaq भारतीय लेखिका, वकील आणि कार्यकर्त्या बानू मुश्ताक यांनी त्यांच्या ‘हार्ट लॅम्प’ या पुस्तकासाठी आंतरराष्ट्रीय बुकर पुरस्कार जिंकून इतिहास रचला आहे. हार्ट लॅम्प हे बुकर पारितोषिक मिळवणारे कन्नड भाषेतील पहिले पुस्तक आहे. दीपा भाष्टी यांनी त्याचा इंग्रजीत अनुवाद केला आहे.Banu Mushtaq

बुकर पुरस्कारासाठी जगभरातील सहा पुस्तकांमधून हार्ट लॅम्पची निवड करण्यात आली. हा पुरस्कार मिळवणारा हा पहिलाच लघुकथा संग्रह आहे. या पुस्तकासाठी पुरस्कार जिंकणाऱ्या दीपा भाष्टी या पहिल्या भारतीय अनुवादक आहेत.

मंगळवारी लंडनमधील टेट मॉडर्न येथे झालेल्या कार्यक्रमात बानू मुश्ताक आणि दीपा भाष्टी यांना हा पुरस्कार मिळाला. दोघींनाही 50,000 पौंड (५२.९५ लाख रुपये) बक्षीस रक्कम मिळाली आहे, जी लेखक आणि अनुवादकामध्ये समान प्रमाणात विभागली जाते.

Devedra Fadanvis : राज्याचे नवीन गृहनिर्माण धोरण जाहीर; 70 हजार कोटींची गुंतवणूक; मंत्रिमंडळाचे महत्त्वाचे निर्णय

‘हार्ट लॅम्प’ मधील दक्षिण भारतीय महिलांच्या कठीण जीवनाच्या कथा बानू मुश्ताक यांनी ‘हार्ट लॅम्प’ या पुस्तकात दक्षिण भारतातील पुरुषप्रधान समाजात राहणाऱ्या मुस्लिम महिलांना येणाऱ्या अडचणींचे मार्मिक चित्रण केले आहे. १९९० ते २०२३ या तीन दशकांच्या कालावधीत त्यांनी अशा ५० कथा लिहिल्या. दीपा भाष्टी यांनी यापैकी १२ कथा निवडल्या आणि त्या अनुवादित केल्या.

पुरस्कार जिंकल्यानंतर मुश्ताक म्हणाले, ‘कोणतीही कथा कधीही लहान नसते या विश्वासातून हे पुस्तक जन्माला आले आहे. मानवी अनुभवाच्या रचनेतील प्रत्येक धागा महत्त्वाचा आहे. ज्या जगात आपल्याला अनेकदा फूट पाडण्याचा प्रयत्न केला जातो, तिथे साहित्य हे त्या हरवलेल्या पवित्र ठिकाणांपैकी एक आहे जिथे आपण एकमेकांच्या मनात असू शकतो, अगदी काही पानांसाठीही.

२०२२ च्या सुरुवातीला, भारतीय लेखिका गीतांजली श्री यांना ‘टॉम्ब ऑफ सँड’ या कादंबरीसाठी प्रतिष्ठित बुकर पुरस्कार मिळाला होता. ‘टॉम्ब ऑफ सँड’ हे बुकर जिंकणारे पहिले हिंदी पुस्तक होते. डेझी रॉकवेल यांनी त्याचे इंग्रजीत भाषांतर केले आहे.

गीतांजली श्री यांची कादंबरी ‘रेत समाधी’ या नावाने हिंदीमध्ये प्रकाशित झाली. पुरस्कार यादीत समाविष्ट झालेल्या जगातील १३ पुस्तकांमध्ये गीतांजली श्री यांची कादंबरी होती.

७ एप्रिल २०२२ रोजी लंडन पुस्तक मेळ्यात या पुरस्काराची घोषणा करण्यात आली. २०२५ पूर्वी पुरस्कार जिंकणारे हे कोणत्याही भारतीय भाषेतील पहिले पुस्तक होते.

बानू मुश्ताक यांच्या आधी, भारतीय वंशाच्या ६ लेखकांना बुकर पुरस्कार

आतापर्यंत भारतीय वंशाच्या ६ लेखकांनी बुकर पुरस्कार जिंकला आहे. यामध्ये व्ही.एस.नायपॉल, सलमान रश्दी, अरुंधती रॉय, किरण देसाई, अरविंद अडिगा आणि गीतांजली श्री यांचा समावेश आहे. अरुंधती रॉय या बुकर पुरस्कार जिंकणाऱ्या पहिल्या भारतीय महिला आहेत.

काय आहे बुकर पुरस्कार?

बुकर पुरस्काराचे पूर्ण नाव मॅन बुकर पुरस्कार फॉर फिक्शन असे आहे. त्याची स्थापना १९६९ मध्ये इंग्लंडच्या बुकर मॅककोनेल कंपनीने केली. यामध्ये, विजेत्याला बक्षीस म्हणून ५०,००० पौंड मिळतात, जे लेखक आणि अनुवादकामध्ये समान प्रमाणात विभागले जातात. ही रक्कम भारतीय रुपयांमध्ये अंदाजे ५२.९५ लाख रुपये आहे.

हे शीर्षक दरवर्षी ब्रिटन किंवा आयर्लंडमध्ये प्रकाशित झालेल्या किंवा इंग्रजीत अनुवादित झालेल्या पुस्तकाला दिले जाते. पहिला बुकर पुरस्कार अल्बेनियन कादंबरीकार इस्माईल कादरे यांना देण्यात आला.