Sri Lanka Crisis : कर्जात लोटली, जनता लुटली; राजपक्षेंच्या घराणेशाहीने श्रीलंका बुडविली!!

By, Pravin Wankhade - July 9, 2022 08:01:21

0

विशेष प्रतिनिधी

श्रीलंका : प्रचंड महागाई आणि प्रचंड टंचाईने होरफळलेल्या जनतेचा उद्रेक होऊन आज जनतेनेच श्रीलंकेचे राष्ट्राध्यक्षांचे निवासस्थान “जनाधिपती मंदिरय्या” या ताब्यात घेऊन टाकले. पण श्रीलंकेतला हा उद्रेक अचानक उद्भवलेला नाही. चीनच्या तब्बल 35 अब्ज डॉलरच्या कर्जाच्या खाली बुडालेली श्रीलंका असंतोषाने खदखदच होतीच. मध्यंतरी पंतप्रधान महिंदा राजपक्षे यांचे घर जाळण्यापर्यंत जनतेची मजल गेली होती. पण आता त्या पलीकडे जाऊन जनतेने राष्ट्राध्यक्ष गोटाबाय राजपक्षे यांचे अधिकृत निवासस्थान “जनाधिपती मंदिरय्या” ताब्यात घेतले आहे. Sri Lanka Crisis: Debt looted, people looted; The dynasty of the Rajapaksas drowned Sri Lanka

पण ही वेळ राजपक्षे यांच्या घराणेशाहीनेच श्रीलंकेवर आणली आहे. एकीकडे श्रीलंका कर्जाच्या खाईत लोटली जात असताना दुसरीकडे लंकेच्या तिजोरीची लूट राजपक्षे यांच्या घराण्यातील अधिकारी वर्ग करत होता त्याचा हा लेखाजोखा :

– श्रीलंकेचे राष्ट्राध्यक्ष गोटाबाय राजपक्षे यांना “जनाधिपती मंदिरय्या” निवासस्थानातून पोबारा करावा लागला आहे. गेल्या महिन्यात संतप्त जमावाने राजपक्षे यांचे छोटे बंधू माजी पंतप्रधान महिंदा राजपक्षे यांचे घर जाळले होते. त्यानंतर महिंदा यांनी कुटुंबासह पळ काढून एका नौदल तळावर आश्रय घेतला होता.

INDIA-SHRILANKA : अशोक वाटिकेतून सीता मातेची ही खूण पोहचली थेट अयोध्येत; श्रीलंकेचे दोन मंत्री-राजदूत-उप राजदूत भारतात पोहचले

– चार भाऊ, एक पुतण्या सत्ता एकवटली

– याच राजपक्ष घराण्यातले पाच सदस्य श्रीलंकेचे सत्ताधीश होते. यात राष्ट्रपती गोटबाया राजपक्षे, पंतप्रधान महिंदा राजपक्षे, अर्थमंत्री बासिल राजपक्षे, सिंचन मंत्री चामल राजपक्षे आणि क्रीडा मंत्री नामल राजपक्षे यांचा समावेश होता. यातील राष्ट्राध्यक्ष गोटबाया राजपक्ष वगळता सर्वांनी राजीनामे दिलेत. पण गोटाबाई राजपक्ष यांनी राजीनामा न देताच पोबारा केला आहे.

– 70 % बजेटवर नियंत्रण

– यात राजपक्षे घराण्याचे श्रीलंकेच्या राष्ट्रीय अर्थसंकल्पाच्या 70 % थेट नियंत्रण होते. राजपक्षे कुटुंबावर 5.31 अब्ज डॉलर्स म्हणजे 42 हजार कोटी रुपया रुपयांच्या गैरव्यवहार केल्याचा आरोप आहे. हे पैसे त्यांनी श्रीलंकेबाहेर नेले आहेत. यात महिंदा राजपक्षे यांचे निकटवर्तीय अजित निवार्ड कबराल यांनी महत्वाची भूमिका बजावली. कबराल हे सेंट्रल बँक ऑफ श्रीलंकेचे गव्हर्नर होते.

– महिंदा राजपक्षे

76 वर्षीय महिंदा राजपक्षे समुहाचे प्रमुख होते. काही महिन्यांपूर्वीपर्यंत देशाचे पंतप्रधान होते. त्यांना आंदोलनामुळे 10 मे रोजी राजीनामा द्यावा लागला. त्यांनी 2004 मध्ये पंतप्रधानपद भूषवले. त्यानंतर 2005 ते 2015 पर्यंत सलग 10 वर्षे ते लंकेच्या राष्ट्रपतीपदी राहिले. या काळात त्यांनी आपले बंधू गोटबाया राजपक्षे यांना तमिळ आंदोलन चिरडून टाकण्याचे आदेश दिले होते.

– याच महिंदा राजपक्षेंच्या नेतृत्वात श्रीलंका – चीनची जवळीक वाढळी. त्यांनी चीनकडून इन्फ्रास्ट्रक्चर प्रोजेक्ट्साठी तब्बल 7 अब्ज डॉलर्सचे कर्ज घेतले. यातले बहुतांश प्रकल्प केवळ कागदावर होते. त्यांच्या नावे त्यांनी अमाप भ्रष्टाचार केला. त्यांना राजपक्ष घराण्यात “द चीफ” म्हटले जात होते.

– गोटबाय राजपक्षे

माजी लष्करी अधिकारी गोटबाया यांनी 2019 मध्ये श्रीलंकेच्या राष्ट्रपतीपदाची सूत्रे हाती घेतली. ते श्रीलंकेचे संरक्षण मंत्री होते. 2005-2015 या काळात त्यांनीच तामिळींचे एलटीटीईचे आंदोलन निर्दयीपणे मोडून काढले.

– बासिल राजपक्षे

71 वर्षीय बासिल राजपक्षे अर्थमंत्री होते. ते श्रीलंकेतील सरकारी कंत्राटात कथित कमिशन घेण्यासाठी कुप्रसिद्ध होते. त्यामुळे त्यांना ‘मिस्टर 10 पर्सेंट’ म्हटले जाते. हेच नाव पाकिस्तानचे माजी राष्ट्राध्यक्ष आणि बेनझीर भुट्टो यांचे पती आसिफ अली झरदारी यांनाही मिळाले होते. बासिल राजपक्षे हे श्रीलंकेचे अर्थमंत्री होते. ते भ्रष्टाचारात आकंठ बुडाले होते. त्यामुळे लाचखोरीच्या बाबतीत त्यांना मिस्टर-10 पर्सेंट म्हटले जात होते.

– चामल राजपक्षे

79 वर्षीय चामल महिंदा राजपक्षेचे मोठे बंधू आहेत. त्यांनी शिपिंग आणि एव्हिएशन मंत्रालयाचा कारभार पाहिला आहे. आतापर्यंत ते सिंचन मंत्रालयाचा पदभार सांभाळत होते.
चामल यांनी जगातील पहिल्या महिला पंतप्रधान सिरिमावो भंडारनायके यांचे अंगरक्षक म्हणूनही काम केले आहे. चामल राजपक्षे यांचाही बंधूंत श्रीलंकेला लुटण्यात मोठा वाटा होता.

– नामल राजपक्षे

35 वर्षीय नामल हे महिंदा राजपक्षेंचा मोठा मूलगा आहेत. 2010 मध्ये अवघ्या 24 व्या वर्षी ते खासदार झाला. आतापर्यंत तो क्रीडा आणि युवक मंत्री होता. त्याच्यावर मनी लॉन्ड्रिंगचा आरोप आहे.

– एकीकडे चिनी कर्जात बुडवले, दुसरीकडे लुटले

गेल्या 10 वर्षांमध्ये राजपक्षेच्याच सरकारांनी मोठ-मोठी कर्जे घेऊन त्याचा गैरवापर केला.
2010 पासून श्रीलंकेचे परकीय कर्ज सातत्याने वाढत राहिले. श्रीलंकेने बहुतांश कर्ज चीन, जपान आणि भारत या देशांकडून घेतले आहे.
2018 ते 2019 या कालावधीत श्रीलंकेचे पंतप्रधान रानिल विक्रमसिंघे यांनी हंबनटोटा बंदर चीनला 99 वर्षांसाठी भाड्याने दिले. चीनकडून घेतलेल्या कर्जाच्या बदल्यात हे केले गेले. अशा धोरणांमुळे त्यांचे पतन सुरू झाले.
या शिवाय जागतिक बँक, आशियाई विकास बँक यांसारख्या संस्थांचेही पैसे थकीत आहेत. शिवाय, आंतरराष्ट्रीय बाजारातूनही कर्ज घेतले आहे.
2019 मध्ये, आशियाई विकास बँकेने श्रीलंकेला ‘दुहेरी तूट असलेली अर्थव्यवस्था’ म्हटले. दुहेरी तूट म्हणजे राष्ट्रीय खर्च राष्ट्रीय उत्पन्नापेक्षा जास्त आहे.
श्रीलंकेचे निर्यात उत्पन्न अंदाजे $12 अब्ज आहे, तर त्याचा आयातीवरील खर्च सुमारे $22 अब्ज आहे, म्हणजे तिची व्यापार तूट $10 अब्ज आहे.
गेल्या दोन वर्षांत श्रीलंकेच्या परकीय चलनाच्या साठ्यात झपाट्याने घट झाली आहे. या वर्षाच्या मे अखेरपर्यंत, श्रीलंकेकडे केवळ $1.92 अब्ज परकीय चलन साठा शिल्लक होता, तर 2022 मध्येच, त्याला सुमारे $4 अब्ज कर्जाची परतफेड करायची आहे.
श्रीलंकेतील महागाई मे महिन्यात 39 % वर पोहोचली आहे. त्याच वेळी, श्रीलंकेच्या चलनात गेल्या वर्षीच्या तुलनेत 82% ने घसरण झाली आहे.
एका डॉलरचे मूल्य सुमारे 362 श्रीलंकन रुपयांवर पोहोचले आहे आणि एका भारतीय रुपयाचे मूल्य 4.58 श्रीलंकन रुपयांवर गेले आहे.
श्रीलंका आर्थिक खाईत आहे हे माहिती असून सुद्धा 2019 मध्ये, राष्ट्राध्यक्ष गोटबाया राजपक्षे यांनी कर कपात केली. त्याचा श्रीलंकेच्या अर्थव्यवस्थेला धक्का बसला. श्रीलंकेच्या कर उत्पन्नात 30% घट झाली. सरकारी तिजोरी रिकामी झाली. 1990 मध्ये श्रीलंकेच्या GDP मध्ये करातून मिळणाऱ्या उत्पन्नाचा वाटा 20% होता, जो 2020 मध्ये फक्त 10% वर आला.
पर्यटन क्षेत्र हे श्रीलंकेतील परकीय चलनाचा तिसरा सर्वात मोठा स्रोत आहे. 2018 मध्ये, श्रीलंकेत 23 लाख पर्यटक होते, परंतु इस्टर दहशतवादी हल्ल्यामुळे 2019 मध्ये त्यांची संख्या सुमारे 21% कमी झाली आणि केवळ 19 लाख पर्यटक आले.
कोरोना निर्बंधांमुळे 2020 मध्ये पर्यटकांची संख्या 5.07 लाखांवर आली. 2021 मध्ये केवळ 1.94 लाख पर्यटक श्रीलंकेत आले होते. श्रीलंकेला भेट देणारे बहुतांश पर्यटक हे भारत, चीन, ब्रिटन, फ्रान्स आणि जर्मनीचे आहेत.
श्रीलंकेचे दोन सर्वात शक्तिशाली राजकीय पक्ष म्हणजे मैत्रीपाला सिरिसेना यांच्या अध्यक्षतेखालील श्रीलंका फ्रीडम पार्टी. दुसरा पक्ष श्रीलंका पोडुजाना पेरामुना पार्टी आहे – ज्याचे अध्यक्ष महिंदा राजपक्षे आहेत.
2015 ते 2019 पर्यंत श्रीलंकेचे राष्ट्राध्यक्ष राहिलेल्या सिरीसेना यांच्यावर भ्रष्टाचाराचे आरोप होते. 2018 मध्ये त्यांच्या मुख्य कर्मचारी आणि अधिकाऱ्यांना लाच घेताना अटक करण्यात आली होती. राजपक्षे कुटुंब भ्रष्टाचारात बुडाल्याचा आरोप सिरीसेना करत आहेत.
2021 मध्ये, गोटबाय राजपक्षे सरकारने सेंद्रिय शेतीला प्रोत्साहन देण्याच्या नावाखाली श्रीलंकेतील शेतीमध्ये रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांच्या वापरावर बंदी घातली. हा निर्णय चुकीचा ठरला आणि धान्य उत्पादनात मोठी घट झाली. उत्पादनात घट झाल्यामुळे धान्याच्या किमती गगनाला भिडल्या आणि मे महिन्यात अन्नधान्य महागाई 57.4% वर तर खाद्येतर महागाई 30.6% वर पोहोचली.