मेंदूचा शोध व बोध : भावनिक बुद्धिमत्ता म्हणजे काय?

By, Sachin Deshmukh - October 18, 2021 09:20:16

0

भावनिक बुद्धिमत्ता म्हणजे काय? ती कशी ओळखावी, याबद्दल अजूनही अनेकांना माहिती नाही. याच भावनिक बुद्धिमत्तेमुळे आयुष्यातील विविध समस्यांवर आपण मात करू शकतो. भावभावनांविषयीची जाणीव आजमितीइतकी पूर्वी कधीही नव्हती. यापूर्वी तर भावना दाबून ठेवणे हा गुणधर्म मानला गेला. आज लोकांच्या भावनिक अडचणींकडे सहानुभूतीने पाहिले जाते; तसेच तुमच्या भावना व्यक्ता करण्यासाठी प्रोत्साहन दिले जाते.What is emotional intelligence?

आयुष्यातील महत्त्वाच्या निर्णयांमध्ये भावनांचे महत्त्व आजइतके पूर्वी कधीच डोळसपणे पाहिले गेले नाही. मानसिक ताणतणाव हा मोडलेल्या हाडाइतका किंवा त्याहूनही भयानक असू शकतो याबद्दल आज दुमत नाही. आजच्या काळातील मानसशास्त्रातील संशोधन पूर्वी उपलब्ध नव्हते. मानवी मनोव्यापाराबद्दलची जिज्ञासा या संशोधनांच्या मुळाशी होती. सिग्मंड फ्रॉइड यांनी सर्वप्रथम मानवी मन आणि त्याला अस्वस्थ करणाऱ्या गोष्टी या संबंधात सिद्धांत मांडले.

त्यानंतरही अनेक सिद्धांत मांडले गेले; पण मूळ उद्देश अर्थातच लोकांच्या मानसिक यातना कमी करणे हा होता. भावनिक स्वास्थ्य विषयी बोलताना 8 पासून 0 पर्यंतची अवस्था मनस्वास्थ्य कमी असणारी तर 0 पासून 8 पर्यंत चांगले मनस्वास्थ्य असणारी अशी मोजपट्टीही सांगितली गेली. नंतरच्या काळात फक्तय अस्वस्थता दूर करणे एवढाच उद्देश न ठेवता एरिक्सटन बॅंडर आणि ग्राईंउर यांनी 0 पाशी न थांबता 4, 5, 6, 7 अशी स्थिती मिळवण्यावर भर दिला.

1995 मध्ये डॅनियल गोलमन यांनी यामध्ये मानवी जीवनातील व्यावसायिक यश व वैयक्ति.क सुख यासाठी आवश्य क असे काही घटक मांडले. या घटकांचा एकत्रितपणे विचार म्हणजेच भावनिक बुद्धिमत्ता. भावनिक बुद्धिमत्ता आणि बुद्धिमत्ता गुणांक यातील फरक समजून घ्यायला हवा. बुद्धिमत्ता गुणांक चाचण्या सुमारे शंभर वर्षांपासून बुद्धिमापन चाचण्या म्हणून वापरल्या जात आहेत.

या संदर्भाने बुद्धिमत्ता म्हणजे तर्कसुसंगतता क्षमता, विश्लेवषणात्मक विचार चाचण्या, भाषिक कौशल्य, इतर चाचण्या. या चाचण्या आपल्या मेंदूची वस्तुनिष्ठ माहिती संदर्भातील आकलन साठवून ठेवण्याची क्षमता व स्मरण याबद्दलची पडताळणी करतात.