Ganesh festival in other parts of the world : पहा जगातील कोणत्या कोणत्या देशात गणेशोत्सव साजरा होतो ?

By, Nandkumar Baswade - August 27, 2025 08:10:59

0

विशेष प्रतिनिधी

पुणे:Ganesh festival in other parts of the world : गणेशोत्सव हा भारतातील एक प्रमुख सांस्कृतिक आणि धार्मिक उत्सव आहे, जो भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या चतुर्थीला मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. 1893 मध्ये लोकमान्य टिळकांनी सामाजिक एकतेसाठी सार्वजनिक गणेशोत्सवाला सुरुवात केली. सुरुवातीला हा उत्सव फक्त महाराष्ट्रातच साजरा होत होता, परंतु कालांतराने तो भारताच्या इतर भागांमध्येही पसरला. आज भारतभर कमी-अधिक प्रमाणात गणेशोत्सव उत्साहात साजरा केला जातो. पण प्रश्न असा आहे की, भारताबाहेरही गणपती बाप्पाची भक्ती पसरली आहे का? याचे उत्तर नक्कीच होकारात्मक आहे! भारतीय स्थलांतरितांनी आणि हिंदू धर्माच्या प्रभावामुळे अनेक देशांमध्ये गणेशोत्सव साजरा होतो. चला, जाणून घेऊया कोणत्या देशांमध्ये बाप्पाचा जयघोष होतो.

मॉरिशस: छोट्या भारतातील मोठा उत्सव

मॉरिशसला ‘छोटा भारत’ म्हणून ओळखले जाते, कारण येथील बहुसंख्य लोकसंख्या भारतीय वंशाची आहे. येथे गणेश चतुर्थी मोठ्या सामुदायिक उत्सवाच्या स्वरूपात साजरी केली जाते. गणपतीच्या मूर्तींची स्थापना, भजन-कीर्तन, आणि भव्य शोभायात्रा येथील उत्सवाला रंगत आणतात. मॉरिशसच्या हिंदू समुदायासाठी हा उत्सव सांस्कृतिक अभिमानाचे आणि एकतेचे प्रतीक आहे. स्थानिक संस्कृतीचा प्रभाव असला तरी भारतीय परंपरांचे मूळ स्वरूप अबाधित आहे. येथील विसर्जन शोभायात्रा उत्साहाने भरलेली असते, जी स्थानिकांना एकत्र आणते.

अमेरिका: आधुनिकतेच्या रंगात बाप्पा

अमेरिकेतील भारतीय समुदाय, विशेषतः न्यूयॉर्क, न्यू जर्सी, कॅलिफोर्निया आणि टेक्सास येथे गणेश चतुर्थी उत्साहाने साजरी करतो. हिंदू मंदिरे आणि सामुदायिक केंद्रांमध्ये गणपती मूर्तींची स्थापना केली जाते. पूजा, भजन आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम येथील उत्सवाची शान वाढवतात. स्थानिक नियमांमुळे विसर्जन प्रक्रिया प्रतीकात्मक पद्धतीने किंवा कृत्रिम तलावांमध्ये केली जाते. अमेरिकेत गणेशोत्सवाला आधुनिक स्वरूप प्राप्त झाले आहे, जिथे पारंपरिक पूजेसोबतच आधुनिक थीम्स आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांचा समावेश होतो. विशेष म्हणजे, पुण्यातील प्रसिद्ध मोदकांना येथेही मागणी आहे, आणि स्थानिक पातळीवर त्यांची निर्मिती केली जाते.

ब्रिटन: भारतीय आणि पाश्चात्य संस्कृतीचा संगम

युनायटेड किंग्डममधील भारतीय समुदाय, विशेषतः लंडन आणि मॅनचेस्टरमध्ये, गणेश चतुर्थी उत्साहाने साजरी करतो. हिंदू मंदिरे आणि सामुदायिक ठिकाणी गणपतीची स्थापना आणि पूजा केली जाते. येथील उत्सवात मोदकांसारखे भारतीय पदार्थ आणि सांस्कृतिक नृत्य-नाट्यांचा समावेश असतो. पर्यावरणीय नियमांनुसार विसर्जन कृत्रिम तलावांमध्ये केले जाते. ब्रिटनमधील गणेशोत्सवात भारतीय आणि पाश्चात्य संस्कृतींचा अनोखा संगम दिसतो. स्थानिकांना सहभागी करून घेतल्याने सांस्कृतिक आदान-प्रदान होते, ज्यामुळे हा उत्सव अधिक रंगतदार होतो.

थायलंड: फ्रा फिकानेटच्या स्वरूपात गणपती

थायलंडमध्ये गणपतीला ‘फ्रा फिकानेट’ म्हणून ओळखले जाते आणि त्यांना यश आणि समृद्धीचे देवता मानले जाते. येथील गणेश चतुर्थी भारतीय समुदायापेक्षा स्थानिक थाई संस्कृतीत मिसळलेली आहे. गणपती मंदिरांमध्ये विशेष पूजा, नवस आणि उत्सव आयोजित केले जातात. नवीन व्यवसाय किंवा शुभ प्रसंगी गणपतीची पूजा प्रथम केली जाते. थायलंडमधील गणपती मूर्तींवर स्थानिक कला आणि बौद्ध संस्कृतीचा प्रभाव दिसतो. येथील उत्सवात थाई संगीत आणि पारंपरिक नृत्यांचा समावेश असतो, ज्यामुळे गणेशोत्सवाला स्थानिक रंग प्राप्त होतो.

अमेरिकेकडून टॅरिफ लागू; पंतप्रधान मोदींचा चीन-जपान दौरा, नेमकं काय घडतंय ?

जपान: कांगितेनच्या रूपातील बाप्पा

जपानमध्ये गणपतीला ‘कांगितेन’ म्हणून पूजले जाते, आणि त्यांचे दोन शरीरांचे स्वरूप विशेष प्रसिद्ध आहे. बौद्ध मंदिरांमध्ये गणपतीची पूजा शांत आणि ध्यानात्मक पद्धतीने केली जाते. गणेश चतुर्थी येथे भारतीय उत्सवापेक्षा अधिक अध्यात्मिक आहे. मूर्ती स्थापना आणि विसर्जनापेक्षा मंदिरांमधील विशेष प्रार्थना आणि ध्यान यावर भर दिला जातो. जपानमधील गणेशोत्सव हा सौम्य आणि अध्यात्मिक अनुभव आहे, जो स्थानिक संस्कृतीत मिसळलेला आहे.
इतर देशांमध्ये गणपती भक्ती
फिजी, दक्षिण आफ्रिका, ट्रिनिडाड आणि टोबॅगो, सूरीनाम यांसारख्या देशांमध्ये ब्रिटिश राजवटीत भारतीय मजूर स्थलांतरित झाले, आणि त्यांनी गणेश चतुर्थीच्या परंपरेला जपले. येथे सामुदायिक उत्सवात मूर्ती पूजन, शोभायात्रा आणि स्थानिक पद्धतींचा समावेश असतो. बाली (इंडोनेशिया) मध्ये गणपतीला स्थानिक हिंदू परंपरेनुसार पूजले जाते, आणि त्यांना यशाचे प्रतीक मानले जाते. येथील उत्सवात बाली संस्कृतीतील नृत्य आणि संगीत यांचा प्रभाव दिसतो.

जागतिक गणेशोत्सवाचा अनोखा रंग

गणेशोत्सवाने भारताच्या सीमा ओलांडून जगभरात आपली छाप सोडली आहे. प्रत्येक देशात स्थानिक संस्कृतीशी मिळणारा हा उत्सव गणपतीच्या भक्तीचे जागतिक स्वरूप दर्शवतो. मॉरिशसच्या उत्साहपूर्ण शोभायात्रांपासून जपानच्या शांत प्रार्थनेपर्यंत, गणपती बाप्पा सर्वत्र विघ्नहर्ता म्हणून पूजले जातात. विशेष म्हणजे, हा उत्सव केवळ धार्मिक नाही, तर सांस्कृतिक एकतेचे आणि आनंदाचे प्रतीक बनला आहे. पुढच्या गणेश चतुर्थीला तुम्ही कोणत्या देशातील बाप्पाच्या भेटीला जाणार? गणपती बाप्पा मोरया!