447 बिलियन डॉलरच्या स्पेस इकॉनॉमीत भारताची चीनवर मात, तंत्रज्ञानाच्या बाबतीत जगाचा ड्रॅगनपेक्षा भारतावर जास्त भरवसा

By, Pravin Wankhade - April 6, 2023 12:00:49

0

प्रतिनिधी

नवी दिल्ली : अंतराळ व्यवसायात भारत झपाट्याने विस्तारत आहे. चीन आणि रशियाच्या भौगोलिक-राजकीय अलिप्ततेचा फायदा घेत भारत SpaceX साठी एक विश्वासार्ह पर्याय म्हणून स्वतःला तयार करत आहे. NewSpace India Ltd. ने गेल्या महिन्यात देशाच्या पूर्व किनार्‍यावरील एका बेटावरून OneWeb Ltd. साठी 36 संप्रेषण उपग्रह प्रक्षेपित केले. जागतिक ब्रॉडबँड इंटरनेट नेटवर्क तयार करण्याच्या ब्रिटीश सॅटेलाइट कंपनीच्या बोलीपासून भारताला या निर्णयामुळे वाचवले.A chance for India to beat China, India’s expansion into the $447 billion space economy

हाय-स्पीड इंटरनेटच्या मागणीमुळे ‘अंतराळात उपग्रह प्रक्षेपित करणे’ हा एक फायदेशीर व्यवसाय बनला आहे. अर्न्स्ट अँड यंगच्या अंदाजानुसार, अंतराळ अर्थव्यवस्था 2020 मध्ये 447 अब्ज डॉलरवरून 2025 पर्यंत 600 अब्ज डॉलर्सपर्यंत वाढण्याची अपेक्षा आहे.

ट्विटर डीलसाठी शेअरहोल्डर्सची मान्यता : एलन मस्कने आधी 44 बिलियनची ऑफर दिली, नंतर रद्द केली

भारतासाठी का आहे संधी?

एलन मस्क यांच्या SpaceX सोबत रशिया आणि चीन त्यांच्या दीर्घकाळ चालणाऱ्या राज्य अवकाश कार्यक्रमांचा भाग म्हणून उपग्रह प्रक्षेपणाचे मुख्य प्रदाता आहेत. मात्र, युक्रेनमधील युद्ध आणि चीनचा अमेरिकेसोबतचा तणाव यामुळे आता हे दोन्ही देश स्पेसएक्सच्या यादीतून बाहेर पडले आहेत. गतवर्षी रशियाच्या अयशस्वी प्रक्षेपणानंतर वनवेबने भारताकडे वळले, ज्यामध्ये त्याच्या 36 उपग्रहांचा समावेश होता.

जागतिक प्रदाते समस्यांना देत आहेत तोंड

फ्रान्सच्या एरियन स्पेसला त्याचे नवीन रॉकेट वापरण्यासाठी तयार करण्यात अडचणी आल्या आहेत. आणि व्हर्जिन ऑर्बिट होल्डिंग्ज इंक, ब्रिटीश अब्जाधीश रिचर्ड ब्रॅन्सनशी जोडलेली उपग्रह-लाँच कंपनी, गेल्या आठवड्यात म्हणाले की, जानेवारीमध्ये प्रक्षेपण अयशस्वी झाल्यानंतर ते अनिश्चित काळासाठी ऑपरेशन बंद करत आहे.

नॉर्दर्न स्काय रिसर्च या अंतराळ संशोधन आणि सल्लागार कंपनीचे प्रमुख विश्लेषक डॅलस कासाबोव्स्की म्हणाले की, चीन अमेरिकेसोबत काम करू शकत नाही, ज्यामुळे सर्वाधिक मागणी वाढते. त्यामुळे स्पेसएक्सला पर्याय शोधावा लागणार आहे. ते पुढे म्हणाले की, भारत राजकीयदृष्ट्या खूप चांगल्या स्थितीत आहे.

चीनपासून जगाचा दुरावा

अनेक उपग्रह ऑपरेटर्ससाठी चिनी रॉकेट्स हा चांगला पर्याय नाही, कारण चीन पाश्चात्त्य तंत्रज्ञान मिळवण्याचा प्रयत्न करत असल्याची समस्या बऱ्याच काळापासून आहेत. दरम्यान, भारत आता अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया आणि जपानसह इतर प्रादेशिक शक्तींच्या जवळ आला आहे.

भारतीय तंत्रज्ञानाची भरारी

अंतराळ क्षेत्राचा विकास हा भारत सरकारच्या “मेक इन इंडिया” मोहिमेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे, ज्याचे उद्दिष्ट जगातील पाचव्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था तंत्रज्ञानाच्या शोधासाठी तयार करणे आहे. अंतराळ संस्थांना अधिकाधिक व्यवसाय करता यावा, यासाठी सरकारने त्यांना भरपूर पाठिंबा दिला आहे. याअंतर्गत 2019 मध्ये इंडिया स्पेस रिसर्च ऑर्गनायझेशनची व्यावसायिक शाखा म्हणून NewSpace चा पाया घातला गेला. न्यूस्पेसचे अध्यक्ष आणि व्यवस्थापकीय संचालक डी. राधाकृष्णन म्हणाले की, मागणी खूप आहे. त्यामुळे हेव्ही लाँचर्सची खूप कमतरता भासू शकते.

2020 च्या सुरुवातीला, सरकारने खासगी क्षेत्रातील उपग्रह आणि रॉकेट कंपन्यांसाठी नियम शिथिल केले होते. ज्यामुळे त्यांना इस्रोला पूर्णपणे पुरवठादार होण्याऐवजी स्वतंत्र व्यवहार करण्याची परवानगी दिली होती. याअंतर्गत, स्टार्टअप्स लाँचपॅड आणि प्रयोगशाळा यांसारख्या इस्रोच्या सुविधांमध्येदेखील कामे करू शकतात. 2025 पर्यंत भारताच्या उपग्रह प्रक्षेपण सेवेचे मूल्य जवळजवळ दुप्पट होऊन 1 अब्ज डॉलर्स होईल.