द फोकस एक्सप्लेनर : मध्य पूर्वेत शांतता की युद्धज्वर? इजरायल, इराण आणि अमेरिका – कोण जिंकलं, कोण हरलं?

By, Pravin Wankhade - June 25, 2025 11:00:52

0

Israel Iran US १२ दिवस चाललेल्या इजरायल-ईरान युद्धानंतर युद्धविराम जाहीर झाला असला तरी, परिस्थिती अजूनही अस्थिर आहे. *तीनही देश – इजरायल, ईरान आणि अमेरिका – आपापल्या ‘जिंकलो’ अशा दाव्यांवर ठाम आहेत*, पण या युद्धात प्रत्यक्षात काय साध्य झालं आणि कोणाला किती फटका बसला, हे अधिक खोलवर पाहण्याची गरज आहे. Israel Iran US

इजरायल म्हणतं – आम्ही उद्देश पूर्ण केला

इजरायलचं म्हणणं आहे की या युद्धामध्ये त्यांना जे हवं होतं ते मिळालं – ईरानचा अणु कार्यक्रम थांबवणं. इस्फहान, फोर्डो आणि नतांजसारख्या अणु केंद्रांवर अमेरिका आणि इजरायलने जोरदार हल्ले केले. अनेक सॅटेलाइट चित्रांमध्ये केंद्रे नष्ट झाल्याचे दिसतं, मात्र अणु कार्यक्रम पूर्णपणे नष्ट झाला का, हे अजून स्पष्ट नाही.

त्रिभाषा सूत्रावर सर्व संबंधितांशी बोलूनच अंतिम निर्णय; मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांचे आश्वासन

इजरायलने हवाई नियंत्रणही काही दिवसांत मिळवलं, आणि ईरानच्या क्षेपणास्त्र यंत्रणेला मोठा फटका दिला. मोसादने केलेले गुप्त ऑपरेशन्स, आणि ईरानच्या घरात घुसून केलेल्या कारवायांनी इजरायलच्या गुप्तहेर शक्तीचं पुन्हा एकदा प्रदर्शन केलं.

तरीसुद्धा, इजरायलमध्ये हजारो लोकांना बंकरमध्ये लपावं लागलं, आयरन डोम थकलेला दिसला आणि अनेक नागरिक हताहत झाले. हे युद्ध इजरायलला जिंकलेलं वाटत असलं तरी संपूर्ण विजय मात्र निश्चित नाही.

ईरान म्हणतो – आम्ही झुकलो नाही

दुसरीकडे, ईरानही स्वतःच्या बाजूने यशाचे दावे करतो आहे. “आम्ही इजरायल आणि अमेरिकेच्या सामर्थ्यापुढे न झुकता १२ दिवस लढलो”, असं ईरानचं म्हणणं आहे. ईरानने इजरायलवर मिसाइल आणि ड्रोन हल्ले करून पश्चिम आशियात स्वतःची सामर्थ्य पुन्हा दाखवून दिली, असं त्याचं म्हणणं.

परंतु वास्तविक नुकसान खूप मोठं आहे – १४ अणु वैज्ञानिक, २० पेक्षा जास्त वरिष्ठ लष्करी अधिकारी मृत्युमुखी पडले, अनेक अणु केंद्रांवर हल्ले झाले आणि सर्वोच्च नेते खामेनेई यांना बंकरमध्ये लपावं लागलं. तरीही, ईरानचं नेतृत्व अबाधित आहे आणि हेच ते आपलं ‘राजकीय यश’ मानत आहेत.

ईरानमधील जनतेचा अमेरिका-विरोधी रोष आणि धार्मिक भावनांचा प्रभाव याचा वापर करून सरकारने अंतर्गत स्थिती काही अंशी सावरली आहे.

अमेरिका म्हणते – युद्ध थांबवलं, विजय मिळवला

राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी युद्धविराम जाहीर करून स्वतःच्या मध्यस्थतेचं श्रेय घेतलं आणि पुन्हा एकदा ‘नोबेल पुरस्कार’च्या दिशेने झेप घेतली आहे. अमेरिकेचं म्हणणं आहे की त्यांनी ईरानचा अणु धोका थोपवला आणि पश्चिम आशियात स्थिरता प्रस्थापित केली.

तरीही, हा युद्धविराम किती टिकेल हे सांगता येत नाही. वॉशिंग्टनने युद्धात सामील होऊनही खामेनेईंचं सरकार पाडण्याचं लक्ष्य पूर्ण झालं नाही. त्यामुळे ट्रम्पचा विजय पूर्ण नाही, आणि जर पुन्हा संघर्ष सुरु झाला, तर आरोप त्यांच्यावरच येऊ शकतो.

मग खरंच कोण जिंकलं आणि कोण हरलं?

या युद्धात तीनही देश आपल्या राजकीय गरजेनुसार ‘विजय’ मानतात, पण वास्तवात सगळ्यांनीच काही ना काही गमावले आहे.

इजरायलला ईरानचा अणु धोका कमी करण्यात यश आलं, पण स्वतःच्या सुरक्षा यंत्रणेत कमकुवतपणा दिसून आला. आयरन डोमवर अवलंबित्व आणि नागरिकांचे जीवित नुकसान ही त्यांची हार आहे.

ईरानने सामर्थ्यवान विरोधकांसमोर झुकले नाही, हे दाखवलं, पण आपले वैज्ञानिक, सैन्य नेते आणि यंत्रणा गमावल्या. त्यांच्या अणु कार्यक्रमाचं भविष्य धुसर झालं आहे.

अमेरिकेने सामरिक विजय मिळवला असला तरी राजकीय स्थैर्य आणि विश्वासार्हता धोक्यात आली. पश्चिम आशियातील तणाव अद्यापही पूर्णपणे निवळलेला नाही.

‘विजयाचे दावे’ पण संकट कायम!

एकीकडे युद्ध थांबल्याचं जाहीर केलं जातंय, तर दुसरीकडे इराणमध्ये बाबोलसर परिसरात पुन्हा स्फोट झाल्याच्या बातम्या येत आहेत. सीजफायरवरही संशय निर्माण झाला आहे. तेहरानमध्ये अजूनही रडार यंत्रणा सक्रीय आहेत, तर इजरायल अजूनही ईरानच्या क्षेपणास्त्र केंद्रांवर कारवाया करत आहे.

लोकांच्या मनात हीच शंका आहे – खरंच शांती आहे का? की ही केवळ एक तात्पुरती विश्रांती आहे, पुढील युद्धाच्या आधीची?

युद्ध जिंकलं की फक्त थांबवलं?

या संघर्षातून हे स्पष्ट झालं की, पश्चिम आशिया म्हणजे एक सतत स्फोटाच्या उंबरठ्यावर उभा असलेला प्रदेश आहे. इथे युद्धाची सुरुवात करणं सोपं, पण शेवट करणं अवघड आहे.

इजरायल, ईरान आणि अमेरिकेने तात्पुरते यश मानलं असलं, तरी तिघांनाही दीर्घकालीन शांतता, विश्वास आणि सुरक्षितता अजूनही मिळालेली नाही. आणि म्हणूनच, पुढच्या काही दिवसांत, पुन्हा एकदा त्या आगीच्या ज्वाळा भडकतील का, हा प्रश्न अजूनही जिवंत आहे.