भाजप खासदार निशिकांत दुबे आणि संसदीय कामकाज मंत्री प्रल्हाद जोशी यांच्या तक्रारीवरून काँग्रेस नेते राहुल गांधी यांना विशेषाधिकार भंग प्रकरणी लोकसभा सचिवालयाने नोटीस पाठवली आहे. लोकसभा सचिवालयाने त्यांना 15 फेब्रुवारीपर्यंत उत्तर देण्यास सांगितले आहे.The Focus Explainer Why was notice issued to Rahul Gandhi? What is Breach of Privilege in Parliament? Read in detail
7 फेब्रुवारी रोजी संसदेच्या अर्थसंकल्पीय अधिवेशनात राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या अभिभाषणावरील धन्यवाद प्रस्तावावरील चर्चेदरम्यान, राहुल गांधी यांनी सभागृहात भाषण करताना उद्योगपती गौतम अदानी यांच्या मुद्द्यावरून केंद्र सरकारला घेरले. त्यावेळी त्यांनी वापरलेल्या भाषेवर भाजप खासदारांनी सवाल केला आहे.
अशा परिस्थितीत संसदेत विशेषाधिकार भंगाचे काय प्रकरण आहे आणि राहुल गांधी यांच्यावर कारवाई का सुरू करण्यात आली आहे, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.
विशेषाधिकाराचा भंग म्हणजे नेमके काय?
जेव्हा कोणतीही व्यक्ती किंवा प्राधिकरण वैयक्तिकरित्या आणि एकत्रितपणे संसद सदस्यांच्या कोणत्याही विशेषाधिकार आणि अधिकाराचे उल्लंघन करते किंवा इजा पोहोचवते तेव्हा त्याला विशेषाधिकार भंग असे म्हटले जाते.
सभागृहादरम्यान एखाद्या सदस्याने संसदेच्या प्रतिष्ठेला धक्का पोहोचेल अशी टिप्पणी केली, तर अशा परिस्थितीत त्या सदस्याविरुद्ध संसदेचा अवमान आणि विशेषाधिकार भंगाची कारवाई होऊ शकते.
विशेषाधिकाराचा भंगाचा प्रस्ताव कसा आणतात?
संसदेतील सभागृहात जेव्हा एखाद्या सदस्याला असे वाटते की दुसरा सदस्य सभागृहात खोटी तथ्ये मांडून सभागृहाच्या विशेषाधिकाराचे उल्लंघन करत आहे, तेव्हा तो सदस्य विशेषाधिकार भंग प्रस्ताव मांडू शकतो. जेव्हा ती व्यक्ती सभागृहाची सदस्य असते तेव्हाच विशेषाधिकारांचा दावा केला जातो. जेव्हा सदस्य राहत नाहीत, तेव्हा त्यांचे विशेषाधिकार संपुष्टात येतात.
विशेषाधिकार भंग प्रस्ताव आणण्यासाठी, खासदाराने सकाळी 10 वाजण्यापूर्वी लोकसभेच्या महासचिवांना लेखी नोटीस जारी करणे आवश्यक आहे. जर ही माहिती 10 वाजल्यानंतर जारी केली गेली तर ती दुसऱ्या दिवशीच्या बैठकीत समाविष्ट केली जाते.
विशेषाधिकाराचे नियम काय आहेत?
लोकसभेच्या नियम पुस्तकाच्या 20व्या प्रकरणातील नियम क्रमांक 222 आणि त्यानंतर राज्यसभेच्या नियम पुस्तकाच्या प्रकरण 16 मधील नियम 187 विशेषाधिकार नियंत्रित करतो. यानुसार, सभागृहाचा सदस्य सभापती किंवा अध्यक्षांच्या संमतीने प्रश्न उपस्थित करू शकतो. ज्यामध्ये सभागृहाच्या किंवा कोणत्याही समितीच्या विशेषाधिकाराच्या उल्लंघनाचे प्रकरण आहे.
विशेषाधिकार समिती म्हणजे काय, दोषी आढळल्यास काय आहे शिक्षेची तरतूद?
विशेषाधिकार भंगाच्या प्रस्तावाची तपासणी करण्यासाठी लोकसभा अध्यक्षांनी 15 सदस्यांची समिती स्थापन केली जाते. विशेषाधिकार भंगाचा प्रस्ताव योग्य आहे की नाही हे ही समिती तपासते. विशेषाधिकार समितीला कोणताही सदस्य विशेषाधिकाराचा भंग किंवा अवमान केल्याबद्दल दोषी आढळल्यास, ती शिक्षेची शिफारस करू शकते.
काय आहे संपूर्ण प्रकरण?
7 फेब्रुवारी रोजी संसदेच्या अर्थसंकल्पीय अधिवेशनात राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या अभिभाषणावरील धन्यवाद प्रस्तावावरील चर्चेदरम्यान, राहुल गांधींच्या भाषणाचे काही भाग सभागृहाच्या कामकाजातून (रेकॉर्डमधून) काढून टाकण्यात आले होते. राहुल यांच्यावर दिशाभूल करणारे, अपमानास्पद, असंसदीय आणि आक्षेपार्ह विधान केल्याचा आरोप आहे. ज्याची तक्रार भाजप खासदार निशिकांत दुबे आणि संसदीय कामकाज मंत्री प्रल्हाद जोशी यांनी लोकसभा सचिवालयात केली होती.
तक्रारीनुसार, राहुल गांधी यांनी सभागृहात बोलताना जे शब्द वापरले ते विशेषाधिकाराचे उल्लंघन आहेत. त्यांची बाजू जाणून घेण्यासाठी लोकसभा सचिवालयाने राहुल गांधींचे उत्तर मागवले आहे. सचिवालयाने राहुल गांधी यांना नोटीस मिळाल्यावर त्यांची माहिती देण्यासही सांगितले आहे.
राहुल गांधींनी या नियमाचे उल्लंघन केल्याचा आरोप
संसदीय कामकाज मंत्री प्रल्हाद जोशी यांच्या म्हणण्यानुसार, राहुल गांधी यांनी त्यांच्या भाषणादरम्यान सभागृहाच्या कामकाजाच्या नियम 353 आणि 369 चे उल्लंघन केले. ते म्हणाले की, नियम 353 अन्वये स्वत:चा बचाव करण्यासाठी सभागृहात उपस्थित नसलेल्या व्यक्तीवर आरोप लावता येत नाहीत. या नियमानुसार, तसे करण्यासाठी पूर्वसूचना द्यावी लागेल आणि लोकसभा अध्यक्षांची पूर्वपरवानगी घ्यावी लागेल. त्याचप्रमाणे, नियम 369 अन्वये, सभागृहात दर्शविलेले कोणतेही कागद प्रमाणित करणे आवश्यक आहे, जे काँग्रेस सदस्याने केले नाही.
काँग्रेसच्या या नेत्यावरही आरोप
राहुल गांधींशिवाय काँग्रेसचे राष्ट्रीय अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खरगे यांच्यावरही सभागृहात असंसदीय भाषा वापरल्याचा आरोप करण्यात आला आहे. आपण काहीही चुकीचे बोलले नसल्याचे खरगे यांचे म्हणणे असले, तरी त्यांचे शब्द रेकॉर्डमधून काढून टाकण्यात आले आहेत.
The Focus Explainer Why was notice issued to Rahul Gandhi? What is Breach of Privilege in Parliament? Read in detail
महत्वाच्या बातम्या
- पंतप्रधान मोदी आज बंगळुरूत करणार एअरो इंडिया शोचे उद्घाटन : सुपरसॉनिक विमानांचे दिसेल थरारक उड्डाण
- दिल्ली-मुंबई एक्स्प्रेस वेचे उद्घाटन : मोदी म्हणाले- सीमेवर रस्ता बांधायला घाबरायची काँग्रेस, त्यांना सैनिकांच्या शौर्यावर संशय होता
- बिग बॉस 16चा किताब पुण्याचा रॅपर एमसी स्टॅनला : शिव ठाकरे रनरअप, सलमानसाठी प्रियांका चौधरी राहिली खरी विनर
- पैसा नाही कमी पडणार!; बंजारा समाजासाठी शिंदे – फडणवीस सरकारचा 593 कोटींचा विकास आराखडा!!