डॉलरच्या तुलनेत रुपया कमकुवत होऊन 80 च्या जवळ पोहोचला आहे. सोमवारी, तो 15 पैशांनी कमजोर झाला आणि विक्रमी 79.97 वर बंद झाला. दरम्यान, कालपासून सुरू झालेल्या संसदेच्या पावसाळी अधिवेशनातही रुपयाच्या घसरणीचा मुद्दा उपस्थित झाला.The Focus Explainer Why has the rupee weakened against the dollar? How to handle the situation? Read more
लोकसभेत यासंबंधित प्रश्नाच्या लेखी उत्तरात केंद्र सरकारने मान्य केले की, गेल्या 8 वर्षांत (डिसेंबर 2014 नंतर) डॉलरच्या तुलनेत रुपयाचे अवमूल्यन 16.08 रुपयांनी (25.39%) झाले आहे. जानेवारी 2022 पासून देशांतर्गत चलनात अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत सुमारे 7.5% घट झाली आहे. जानेवारीत रुपया 73.50च्या जवळ होता.
द फोकस एक्सप्लेनर : डॉलरच्या तुलनेत रुपयाची विक्रमी पातळीवर घसरण, पुढे काय होणार? कोणत्या घटकांवर परिणाम होईल? वाचा सविस्तर…
द फोकस एक्सप्लेनर : डॉलरच्या तुलनेत का कमजोर झाला रुपया? कशी सांभाळणार स्थिती? वाचा सविस्तर…
कच्च्या तेलाच्या किमती वाढल्याचा परिणाम
अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी रुपयाच्या घसरणीची कारणे सांगितली. त्या म्हणाल्या, “रशिया-युक्रेन युद्ध, कच्च्या तेलाच्या वाढत्या किमती आणि जागतिक आर्थिक परिस्थिती घट्ट होणे यासारखे जागतिक घटक अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत भारतीय रुपया कमकुवत होण्याचे प्रमुख कारण आहेत.” “ब्रिटिश पाउंड, जपानी येन आणि युरो सारखी चलने भारतीय रुपयाच्या तुलनेत अमेरिकन डॉलरच्या तुलनेत अधिक कमकुवत झाली आहेत आणि म्हणूनच 2022 मध्ये या चलनांच्या तुलनेत भारतीय रुपया मजबूत झाला आहे,” त्या म्हणाल्या.
कमकुवत चलन निर्यातीला स्पर्धात्मक बनवते पण आयातही महाग करते, असेही सीतारामन म्हणाल्या. त्यांनी सांगितले की, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया नियमितपणे विदेशी चलन बाजारावर लक्ष ठेवते आणि प्रवेशातील अस्थिरतेमध्ये हस्तक्षेप करते. 2022-23 या आर्थिक वर्षात परकीय गुंतवणूकदारांनी आतापर्यंत सुमारे 14 अब्ज डॉलर्स काढले आहेत. जुलै महिन्यातच FPIs ने भारतीय बाजारातून 7400 कोटी रुपये काढले आहेत.
चलनाचे मूल्य कसे ठरवले जाते?
चलनातील चढउताराची अनेक कारणे आहेत. डॉलरच्या तुलनेत इतर कोणत्याही चलनाचे मूल्य कमी झाले तर त्याला त्या चलनाचे पडणे, तुटणे, कमजोर होणे असे म्हणतात. इंग्रजीमध्ये – करन्सी डेप्रिशिएशन. प्रत्येक देशाकडे परकीय चलनाचा साठा आहे, ज्यातून तो आंतरराष्ट्रीय व्यवहार करतो.
परकीय चलनाच्या साठ्यातील घट आणि वाढ त्या देशाच्या चलनाची हालचाल ठरवते. भारताच्या परकीय चलनाच्या गंगाजळीतील डॉलर हे अमेरिकन रुपयाच्या साठ्याइतके असेल तर रुपयाचे मूल्य स्थिर राहील. आमच्याकडे डॉलर कमी झाला तर रुपया कमजोर होईल, वाढला तर रुपया मजबूत होईल.
तोटा काय?
कच्च्या तेलाची आयात महाग होईल, ज्यामुळे महागाई वाढेल. देशात भाजीपाला आणि खाद्यपदार्थ महागणार आहेत. दुसरीकडे, भारतीयांना डॉलरमध्ये पैसे द्यावे लागतील. म्हणजेच परदेश प्रवास महाग होईल, परदेशात अभ्यास महाग होईल.
फायदा काय?
निर्यातदारांना फायदा होईल, कारण पेमेंट डॉलरमध्ये असेल, ज्याचे रूपांतर ते रुपयात करून अधिक कमाई करू शकतील. याचा फायदा परदेशात माल विकणाऱ्या आयटी आणि फार्मा कंपन्यांना होईल.
चलन डॉलरवर आधारित का आणि कधीपासून आहे?
परकीय चलन बाजारातील बहुतांश चलनांची तुलना डॉलरशी केली जाते. यामागे दुसऱ्या महायुद्धातील ‘ब्रेटन वुड्स करार’ आहे. तटस्थ जागतिक चलन तयार करण्याचा प्रस्ताव होता. तथापि, तेव्हा अमेरिका हा एकमेव देश होता जो आर्थिकदृष्ट्या मजबूत झाला होता. अशा स्थितीत अमेरिकन डॉलर हे जगाचे राखीव चलन म्हणून निवडले गेले.
परिस्थिती कशी हाताळली जाते?
कमकुवत चलन हाताळण्यात कोणत्याही देशाच्या मध्यवर्ती बँकेची महत्त्वाची भूमिका असते. भारतात, ही भूमिका भारतीय रिझर्व्ह बँकेची आहे. ते त्यांच्या परकीय चलनाच्या साठ्यातून आणि परदेशातून डॉलर्स खरेदी करून बाजारातील मागणी पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करतात. त्यामुळे रुपयाच्या तुलनेत डॉलर स्थिर होण्यास काही प्रमाणात मदत होते.
The Focus Explainer Why has the rupee weakened against the dollar? How to handle the situation? Read more
महत्वाच्या बातम्या
- India TV survey : मोदी लाटेत काँग्रेस पुन्हा होणार भुईसपाट!!; प्रादेशिक पक्षांनाही मोठा फटका!!
- इंडिया टीव्ही सर्व्हे : लोकसभा निवडणुका झाल्या तर सरशी भाजप – शिंदे गटाचीच!!; राष्ट्रवादी सिंगल डिजिटमध्येच!
- हैदराबादचे भाग्यलक्ष्मी मंदिर चार मिनार पेक्षा पुरातन; ज्योतिरादित्य शिंदे यांचे भाग्यलक्ष्मीचे दर्शन!!
- ठाकरे घराण्यात उद्धव एकाकी; एकनाथ शिंदेंभोवती जमू लागला अन्य ठाकरे परिवार!!; स्मितानंतर निहार ठाकरे यांची भेट