विशेष प्रतिनिधी
नवी दिल्ली : देशाचे पहिले गृहमंत्री सरदार वल्लभभाई पटेल यांची आज पुण्यतिथी आहे. भारताचे लोहपुरुष म्हणून ओळखले जाणारे सरदार पटेल हे ५६५ संस्थानांच्या विलीनीकरणासाठी ओळखले जातात. याबाबत अनेकदा असंही म्हटलं जातं की, जर त्यांनी काश्मीरचा मुद्दाही हाताळला असता,SARDAR VALLABHBHAI PATEL: When Vallabhbhai said – Jinnah can take Junagadh, why don’t we have Kashmir
तर कदाचित आज जी स्थिती आहे ती राहिली नसती. काश्मीर प्रश्नावर सरदार पटेल यांचे मत काय होते? त्याचा उल्लेख क्वचितच होतो. जाणून घेऊया, काश्मीर प्रश्नावर सरदार पटेल यांचे काय मत होते…
काश्मीर भारतात सामील व्हावे अशी महात्मा गांधींची अपेक्षा होती
सरदार वल्लभभाई पटेल यांचे राजकीय सचिव असलेले व्ही. शंकर त्यांच्या ‘माय मेमरीज विथ सरदार पटेल’ या पुस्तकात लिहितात, ‘महात्मा गांधींना जम्मू आणि काश्मीर भारताचा भाग होईल अशी अपेक्षा होती आणि त्यांनी द्विराष्ट्र सिद्धांत नाकारला होता.’
ते लिहितात की सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी हा निर्णय पूर्णपणे जम्मू आणि काश्मीरचे शासक महाराजा हरिसिंह यांच्यावर सोपवला होता. सरदारांचे मत होते की, ‘महाराजांना आपले आणि आपल्या राज्याचे हित पाकिस्तानबरोबर जाण्यात आहे, असे समजले तर ते आपल्या मार्गात येणार नाहीत.’
माऊंटबॅटन सरदारांचा हवाला देत हरिसिंहांना काय म्हणाले
व्हीपी मेनन यांचे एक पुस्तक आहे, जे माउंटबॅटन यांचे राजकीय सल्लागार होते, भारतात संस्थानांच्या विलीनीकरणाविषयी. मेनन यांनी त्यांच्या इंटिग्रेशन ऑफ इंडियन स्टेट्स नावाच्या पुस्तकात तत्कालीन घडामोडींचा तपशील दिला आहे. ते लिहितात की 18 ते 23 जून 1947 ला लॉर्ड माउंटबॅटन काश्मीरच्या दौऱ्यावर होते.
यावेळी त्यांनी महाराजा हरिसिंह यांना सांगितले की, ‘काश्मीर पाकिस्तानसोबत गेले तर भारत सरकारसोबतचे संबंध कमकुवत होणार नाहीत.’ एवढेच नाही तर सरदार पटेल यांच्याकडून या संदर्भात पूर्ण आश्वासनही देण्यात आल्याचे माउंटबॅटन म्हणाले होते.
जुनागडबाबत जीनांच्या वृत्तीने पटेलांचे मत बदलले
इतिहासकार राजमोहन गांधी यांनी सरदार पटेल यांच्यावरील पुस्तकात म्हटले आहे की, देशाच्या पहिल्या गृहमंत्र्यांचे काश्मीरबाबत कोणतेही मत नव्हते. त्यांनी देशाचे पहिले संरक्षण मंत्री बलदेव सिंह यांना सांगितले की, जर काश्मीरला पाकिस्तानसोबत जायचे असेल तर आम्ही ते मान्य करू. मात्र, पाकिस्तान जुनागड घेण्यास तयार असल्याचे कळताच त्यांचे मत बदलले.
त्यांच्या या मतानंतर काश्मीर पूर्णपणे आक्रमक झाले होते. सरदार पटेल म्हणाले, ‘जिन्ना जर हिंदू बहुसंख्य असलेल्या अशा राज्याचा समावेश करण्यास तयार असतील, जिथे राज्यकर्ते मुस्लिम असतील, तर मुस्लिम बहुसंख्य राज्य म्हणजे काश्मीर, ज्याचा राज्यकर्ता हिंदू आहे त्याचे विलीनीकरण सरदार का करू शकत नाही?
SARDAR VALLABHBHAI PATEL: When Vallabhbhai said – Jinnah can take Junagadh, why don’t we have Kashmir
महत्त्वाच्या बातम्या
- 30 दिवसांसाठी आता फक्त 1 रुपयात रिचार्ज! भारतातील सर्वात स्वस्त प्रीपेड प्लॅन जिओचा
- औरंगाबाद : ५०० ते २००० रुपयांपर्यंत मिळतय लसीकरणाचे बनावट प्रमाणपत्र ; ४०० पेक्षा जास्त बोगस प्रमाणपत्र दिले
- मोदी मंत्रिमंडळाचे महत्त्वाचे निर्णय : सेमीकंडक्टरची निर्मिती, सिंचन योजना आणि डिजिटल पेमेंटला चालना, वाचा सविस्तर…
- World’s Most Admired Men 2021 : जगभरातील प्रशंसनीय व्यक्तींच्या यादीत पीएम मोदींचा पुन्हा बोलबाला, बायडेन- पुतीन यांनाही टाकले मागे