शुक्रवारी सकाळी रशियाने युक्रेनवर ५०० क्षेपणास्त्रे आणि ड्रोनने हल्ला केला. युक्रेनचे अध्यक्ष वोलोदिमिर झेलेन्स्की यांनी दावा केला की यापैकी २७० क्षेपणास्त्रे हवेत पाडण्यात आली.
इराण आणि इस्रायल यांच्यातील तणाव गंभीर वळण घेण्याआधीच अमेरिकेने मध्यस्थी केली आणि सध्यातरी शांतता पसरली. पण ही शांतता तात्पुरती आणि एकतर्फी वाटते. कारण इराणमध्ये अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि इस्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांच्या विरोधात एक फतवा काढण्यात आला आहे. या दोघांना ‘मोहरिब’ म्हणजेच ‘अल्लाहचे शत्रू’ ठरवून त्यांना शिक्षा देण्याचे आवाहन केले गेले आहे. यासाठी इराणच्या धर्मगुरूंनी इतर इस्लामिक देशांनाही एकत्र येण्यास सांगितले आहे.
इस्रायलशी १२ दिवसांच्या युद्धात मारल्या गेलेल्या ६० इराणी अधिकाऱ्यांचे अंत्यसंस्कार शनिवारी होणार आहेत. यामध्ये ३० लष्करी कमांडर आणि ११ अणुशास्त्रज्ञांचा समावेश आहे. त्यांच्या अंत्यसंस्कारासाठी तेहरानमध्ये हजारो लोक जमले आहेत.
इराणचे सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनी यांनी पुन्हा एकदा सांगितले की इराणने इस्रायलविरुद्धचे युद्ध जिंकले आहे. त्यांनी एक्स वरील एका पोस्टमध्ये म्हटले आहे की, ‘खोटे बोलणाऱ्या इस्रायली सरकारवर विजय मिळवल्याबद्दल मी तुमचे अभिनंदन करतो. इराणने आपल्या हल्ल्यांनी इस्रायलचा नाश केला आहे आणि तो चिरडला आहे.’
इराण आणि इस्रायलमधील लष्करी संघर्षादरम्यान सुरू झालेले स्थलांतर थांबवण्यात येत असल्याचे मंगळवारी इराणमधील भारतीय दूतावासाने सांगितले, कारण दोन्ही देशांमध्ये युद्धबंदी झाली आहे. स्थलांतरासाठी नवीन नावे नोंदणी करण्यासाठी उघडलेले डेस्क दूतावासाने बंद केले आहे.
इस्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतान्याहू यांनी बुधवारी सांगितले की त्यांनी फेब्रुवारीमध्ये व्हाईट हाऊसच्या भेटीदरम्यान अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांना इराणवर हल्ला करण्याच्या योजनेबद्दल सांगितले होते.
१२ दिवस चाललेल्या इजरायल-ईरान युद्धानंतर युद्धविराम जाहीर झाला असला तरी, परिस्थिती अजूनही अस्थिर आहे. *तीनही देश – इजरायल, ईरान आणि अमेरिका – आपापल्या ‘जिंकलो’ अशा दाव्यांवर ठाम आहेत*, पण या युद्धात प्रत्यक्षात काय साध्य झालं आणि कोणाला किती फटका बसला, हे अधिक खोलवर पाहण्याची गरज आहे.
१३ दिवस चाललेल्या इराण आणि इस्त्रायल यांच्यातील युद्धाचा शेवट डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या युद्धविरामाच्या घोषणेमुळे झाला. या संघर्षाच्या दरम्यान अनेक वेळा परिस्थिती बिघडून मोठा आंतरराष्ट्रीय युद्धाचा धोका निर्माण झाला होता. परंतु, अमेरिकेच्या हस्तक्षेपाने आणि कतरच्या मध्यस्थीने हे युद्ध थांबवण्यात यश आले. या युद्धविरामामुळे तिन्ही देशांना वेगवेगळ्या पातळ्यांवर दिलासा मिळाला असून, ही एक प्रकारे “सर्व बाजूंनी फायदेशीर” ठरलेली घटना आहे.
१३ जून २०२५ पासून सुरू झालेल्या १२ दिवसांच्या इजरायल-इराण युद्धाने संपूर्ण जगाचे लक्ष वेधून घेतले. या युद्धात इजरायलने ‘ऑपरेशन रायझिंग लायन’च्या माध्यमातून ईरानच्या परमाणु, लष्करी आणि क्षेपणास्त्र तळांवर जोरदार हल्ले केले, तर अमेरिकेने ‘ऑपरेशन मिडनाइट हॅमर’ अंतर्गत फोर्डो, नतांज आणि इस्फहान येथील अणुऊर्जा केंद्रांवर लक्ष केंद्रित केले.
अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांना नोबेल शांतता पुरस्कार देण्याची मागणी केल्याबद्दल पाकिस्तान सरकार आणि त्यांच्या सैन्यावर सोशल मीडियावर तीव्र टीका होत आहे. पाकिस्तानचे उपपंतप्रधान आणि परराष्ट्र मंत्री इशाक दार यांनी नॉर्वे येथील नोबेल शांतता पुरस्कार समितीला औपचारिकपणे पत्र पाठवले आहे, ज्यामध्ये अलिकडच्या भारत-पाकिस्तान संघर्षादरम्यान ‘निर्णायक राजनैतिक हस्तक्षेप’ केल्याबद्दल अमेरिकन अध्यक्ष ट्रम्प यांना नोबेल शांतता पुरस्काराची शिफारस करण्यात आली आहे.
अमेरिकेने इराणविरुद्ध त्यांचे सर्वात वेगवान आणि सर्वात धोकादायक लष्करी ऑपरेशन ‘ऑपरेशन मिडनाईट हॅमर’ यशस्वीरीत्या पार पाडले. या ऑपरेशनमध्ये इराणच्या तीन महत्त्वाच्या अणु तळांना अवघ्या २५ मिनिटांत लक्ष्य करण्यात आले. अमेरिकन हवाई दलाने इराणमधील फोर्डो, नतान्झ आणि इस्फहान येथील तीन अणु तळांवर हवाई हल्ले केले आहेत. हे हल्ले ७ स्टेल्थ बी-२ बॉम्बर्सने करण्यात आले, ज्यामध्ये १२ जड बॉम्ब टाकण्यात आले. या अत्यंत गोपनीय लष्करी मोहिमेत १२५ हून अधिक विमाने सहभागी होती आणि एक विशेष ‘फसवणूक’ रणनीती देखील अवलंबण्यात आली.
‘इराणवर हल्ला करणे ही नाइकेची जाहिरात नाही, फक्त करा…’, असे मध्य पूर्व तज्ज्ञ आरोन डेव्हिड मिलर यांनी अमेरिकेने इराणच्या अणुस्थळांवर हल्ला केल्याबद्दल म्हटले आहे. राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांचा इराणविरुद्ध युद्ध करण्याचा निर्णय केवळ अमेरिकेची शक्ती दर्शवत नाही तर तेल समृद्ध प्रदेशात बदलाचे संकेतदेखील देतो. ते अमेरिकेला कायमच्या युद्धात ओढते, जसे इराक आणि अफगाणिस्तानात झाले होते, ज्यामध्ये ट्रम्प यांनी देशाला सहभागी न करण्याचे वचन दिले होते.
तेल आणि गँसच्या आंतरराष्ट्रीय व्यापारात एक मोठे संकट येणार असल्याचे दिसून येत आहे. इराण आणि इस्रायलमधील वाढत्या तणावादरम्यान, इराणच्या संसदेने रविवारी एक मोठे पाऊल उचलले आहे. जगातील सर्वात महत्त्वाचा तेल मार्ग होर्मुझ सामुद्रधुनी बंद करण्याचा प्रस्ताव मंजूर केला आहे.
काँग्रेस अध्यक्षा सोनिया गांधी यांनी इस्रायलने इराणवरील हल्ल्याचा निषेध केला आहे. त्यांनी द हिंदूमधील एका लेखात लिहिले आहे की, इस्रायल स्वतः एक अण्वस्त्रसंपन्न देश आहे, परंतु अण्वस्त्रे नसतानाही इराणला लक्ष्य केले जात आहे. हा इस्रायलचा दुटप्पीपणा आहे.
इराण-इस्रायल संघर्षादरम्यान ऑपरेशन सिंधू अंतर्गत आतापर्यंत एकूण १,११७ भारतीयांना बाहेर काढण्यात आले आहे. मशहादहून आणखी एक विमान शनिवारी रात्री ११:३० वाजता २९० नागरिकांना घेऊन नवी दिल्लीत पोहोचले. यापूर्वी, ३१० नागरिकांचा एक गट दुपारी ४.३० वाजता राजधानीत पोहोचला होता.
इराण आणि इस्रायलमधील सुरू असलेला संघर्ष हा केवळ लष्करी संघर्ष नाही तर तो आता आर्थिक संकटातही रूपांतरित होत आहे. इस्रायलचे माजी संरक्षण सल्लागार ब्रिगेडियर जनरल (निवृत्त) रामेम अमिनच यांच्या मते, युद्ध लढण्यासाठी इस्रायल दररोज ७२५ दशलक्ष डॉलर्स (सुमारे ६,००० कोटी रुपये) खर्च करत आहे.
इराणचे भारतातील उपराजदूत मोहम्मद जावेद हुसैनी यांनी इस्रायलविरुद्ध कठोर भूमिका घेतली आहे आणि भारताला इस्रायलचा उघडपणे निषेध करण्याचे आणि त्यावर दबाव आणण्याचे आवाहन केले आहे. ते म्हणाले की, भारतासारख्या मोठ्या आणि शांतताप्रिय देशांनी, जे जागतिक दक्षिणेचा आवाज आहेत, इस्रायलवर टीका करून आघाडीची भूमिका बजावली पाहिजे.
इराणमध्ये इस्लामिक क्रांती घडवणारे अयातुल्लाह रुहोल्लाह खोमेनी हे जगभरात ओळखले जाणारे एक प्रभावशाली व्यक्तिमत्त्व होते. आजही त्यांच्या नावावर तेहरानमध्ये रस्ते, विद्यापीठे आणि चलन नोटा आहेत. पण त्यांच्याशी संबंधित एक रोचक माहिती अशी आहे की, त्यांच्या पूर्वजांचे मूळ भारतातील उत्तर प्रदेशातील बाराबंकी जिल्ह्यात होते.
इराण आणि इस्रायलमधील संघर्षादरम्यान, जगाच्या नजरा इराणच्या फोर्डो इंधन समृद्धी प्रकल्पावर खिळल्या आहेत. हा प्रकल्प इराणमधील एका पर्वतरांगात २९५ फूट खोलीवर म्हणजेच सुमारे ९० मीटर अंतरावर आहे.
इराण आणि इस्रायलच्या युद्धाला सात दिवस झाले आहेत. इस्रायलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांनी गुरुवारी सांगितले की, इराणमध्ये सर्वोच्च नेते खामेनी यांच्यासह कोणीही सुरक्षित नाही. आदल्या दिवशी त्यांनी म्हटले होते की, आम्ही इराणकडून इस्रायलवरील हल्ल्याची संपूर्ण किंमत वसूल करू.
इराणचे सर्वोच्च नेते अयातुल्ला खामेनी यांनी बुधवारी दिलेल्या संदेशात म्हटले आहे की अमेरिकेने ऐकावे, आम्ही शरणागती पत्करणार नाही. खामेनी यांनी अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांना इशारा देत म्हटले आहे की, ‘जर अमेरिकन सैन्याने इस्रायलविरुद्धच्या युद्धात हस्तक्षेप केला तर त्याचे परिणाम वाईट होतील.’
इराण आणि इस्रायलमधील युद्धादरम्यान अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी इराणला कडक इशारा दिला.. ट्रम्प यांनी सोशल मीडियावर लिहिले आहे- आम्हाला माहिती आहे की इराणचा ‘सर्वोच्च नेता’ (खामेनी) कुठे लपला आहे. ते एक सोपे लक्ष्य आहे, पण ते सध्या तिथे सुरक्षित आहेत, कारण आम्ही सध्या मारणार नाही. अमेरिकेला नागरिक, सैनिकांवर क्षेपणास्त्रे डागायची नाहीत.
इराणने इस्रायलविरुद्ध अधिकृतपणे युद्ध घोषित केले आहे. इराणी सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनी यांनी बुधवारी ट्विटरवर लिहिले – युद्ध सुरू होत आहे. आम्ही दहशतवादी ज्यू राजवटीला कडक प्रत्युत्तर देऊ. आम्ही त्यांना कोणतीही दया दाखवणार नाही. या घोषणेनंतर इराणने इस्रायलवर २५ क्षेपणास्त्रे डागली.
इस्रायलसोबत सलग चौथ्या दिवशी सुरू असलेल्या संघर्षादरम्यान इराणने सोमवारी परदेशी नागरिकांना देश सोडण्याची परवानगी दिली. सूत्रांनी दिव्य मराठीला सांगितले की, भारताने इराणमधील आर्मेनियाच्या राजदूताशी त्यांच्या विद्यार्थ्यांना बाहेर काढण्यासाठी बोलले आहे.
इस्रायली हवाई दलाने तेहरानमधील इराण स्टेट ब्रॉडकास्टर एजन्सी आयआरआयबीच्या कार्यालयांवर हवाई हल्ला केला आहे. या हल्ल्याचे व्हिडिओ फुटेज देखील समोर आले आहे, ज्यामध्ये हल्ल्याचे दृश्य स्पष्टपणे दिसत आहे. या हल्ल्यानंतर आयआरआयबीचे प्रसारण खंडित करण्यात आले आणि स्टुडिओमध्ये प्रसारित होणारे अँकर सुरक्षित ठिकाणी पळून जाताना दिसले.