द फोकस एक्सप्लेनर : राष्ट्रपतिपदाच्या निवडणुकीसाठी का खास आहे पेन? याने लिहिले नाही तर मतदान होते रद्द; हे आहे रहस्य

भारताच्या निवडणूक आयोगाने गुरुवारी राष्ट्रपतिपदाच्या निवडणुकीची घोषणा केली. 21 जुलै रोजी देशात नवीन राष्ट्रपतींची निवड होणार आहे. राष्ट्रपतिपदाच्या निवडणुकीसाठी 18 जुलै रोजी मतदान होणार आहे, तर 21 जुलै रोजी मतमोजणी होणार आहे. आयोगाने म्हटले आहे- सर्व खासदार आणि आमदारांना एक विशेष पेन दिले जाईल, ज्याद्वारे ते मतदान करू शकतील. मतपत्रिकेवर विशेष पेनने चिन्हांकित न केल्यास, ते मतदान रद्द केले जाईल.The Focus Explainer Why is PEN Special for the Presidential Election? If this is not written then voting is canceled; This is the secret

या पार्श्वभूमीवर जाणून घेऊया की, राष्ट्रपतिपदाच्या निवडणुकीत वापरल्या जाणाऱ्या या पेनमध्ये असे काय खास आहे?

---

• राष्ट्रपती निवडणूक : रेसमधली जुनीच नावे की पंतप्रधान मोदींचे त्यापलिकडचे सरप्राईज??

---

व्हायलेट रंग, 2017 मध्ये पहिल्यांदा वापर

2017 मध्ये राष्ट्रपतिपदाच्या निवडणुकीत पहिल्यांदाच या खास पेनचा वापर करण्यात आला होता. या पेनमध्ये व्हायलेट रंगाची शाई आहे. चिन्हांकित करताना पेनाची शाई मतपत्रिकेवर पसरत नाही. हे विशेष पेन कर्नाटकातील म्हैसूर पंत अँड व्हर्निस लिमिटेडने विकसित केले आहे. कंपनी याचे उत्पादन करते.

पेनची शाई पुसली जाऊ शकत नाही

या खास पेनचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची शाई कागदावर आली की ती पुसता येत नाही. त्याची शाई गुप्तपणे बनवली जाते, ज्यामध्ये भारताच्या राष्ट्रीय भौतिक प्रयोगशाळेचा केमिकल फॉर्म्युला वापरला जातो.

मतदान केल्यानंतर घेतला जातो विशेष पेन

मतदान केल्यानंतर आमदार-खासदारांकडून विशेष पेन घेण्यात येणार आहे. यावेळी देशभरात 4 हजार 809 मतदार मतदान करणार आहेत. त्याच वेळी राज्यसभा, लोकसभा किंवा विधानसभेचे नामनिर्देशित सदस्य आणि राज्यांच्या विधान परिषदेचे सदस्य मतदान करू शकणार नाहीत.

राष्ट्रपती निवडणुकीची प्रक्रिया काय असते?

राष्ट्रपतीची निवडणूक ही सार्वत्रिक निवडणुकीसारखी नसते. यामध्ये जनता थेट सहभागी होत नाही, तर जनतेने निवडून दिलेले आमदार, खासदार सहभागी होतात. आमदार आणि खासदार यांच्या मताचे वजन वेगळे असते. घटनेच्या कलम 54 नुसार राष्ट्रपतींची निवड इलेक्टोरल कॉलेजद्वारे केली जाते. त्याच्या सदस्यांचे प्रतिनिधित्व प्रमाण आहे. म्हणजेच, त्यांचे एकल मत हस्तांतरित केले जाते, परंतु त्यांची दुसरी निवडदेखील मोजली जाते.

क्रॉस व्होटिंगचा धोका

या स्पेशल पेनने क्रॉस व्होटिंग होण्याचाही धोका आहे. वास्तविक, राष्ट्रपती निवडणुकीत राजकीय पक्षांना व्हिप जारी करता येत नाही. अशा परिस्थितीत आमदार, खासदार मतदान करण्यास मोकळे आहेत. गेल्या वेळी पश्चिम बंगाल, हरियाणासह अनेक राज्यांमध्ये क्रॉस व्होटिंग झाले होते. क्रॉस व्होटिंगमध्ये अनेक आमदारांनी चुकीच्या पेनाने खूण केली होती. 2016 मध्ये हरियाणातील राज्यसभा निवडणुकीदरम्यान अशीच एक घटना घडली होती. त्यामुळे यापूर्वी काँग्रेसने आपल्या आमदारांना मतदानासाठी प्रशिक्षण देण्याचे बोलले आहे.

The Focus Explainer Why is PEN Special for the Presidential Election? If this is not written then voting is canceled; This is the secret