द फोकस एक्सप्लेनर : उद्धव ठाकरेंचे राजकारण मातोश्रीपुरते मर्यादित? निवडणूक आयोगाच्या निर्णयाचे राजकीय परिणाम

शिवसेनेच्या 8 महिन्यांच्या वादानंतर उद्धव ठाकरेंना मोठा झटका बसला आहे. निवडणूक आयोगाच्या निर्णयानुसार उद्धव ठाकरे यापुढे शिवसेना पक्षप्रमुख राहणार नाहीत. आयोगाने शिवसेनेचे चिन्ह आणि पक्षाची चावी एकनाथ शिंदे यांच्याकडे सुपूर्द केली आहे. आयोगाच्या आदेशानंतर लगेचच एकनाथ शिंदे यांनी त्यांच्या ट्विटर प्रोफाइलवर शिवसेनेचे निवडणूक चिन्ह धनुष्यबाण जोडले.The Focus Explainer Uddhav Thackeray’s politics limited to Matoshree? Political Implications of Election Commission’s Decision

निवडणूक आयोगाच्या आदेशानंतर उद्धव ठाकरे यांनी शनिवारी मातोश्रीवर आमदार, खासदार आणि पक्षाच्या पदाधिकाऱ्यांची बैठक घेतली. बैठक संपल्यानंतर उद्धव यांनी समर्थकांना भावपूर्ण आवाहन केले आणि महाशिवरात्रीपूर्वी माझे धनुष्यबाण चोरीला गेल्याचे सांगितले. तुम्ही सर्व लोकांमध्ये जा आणि त्यांना हे सांगा, असेही ते म्हणाले.

निवडणूक आयोगाचा आदेश म्हणजे लोकशाहीचा खून असल्याचे उद्धव ठाकरे यांनी म्हटले आहे. लोकशाही संपुष्टात आल्याची घोषणा पंतप्रधानांनी लाल किल्ल्यावरून करावी, असे ते म्हणाले. ठाकरे यांनी समर्थकांना रस्त्यावरून रस्त्यावर जाऊन पुन्हा भगवा फडकवण्यास सांगितले आहे. आता मशाल हे पक्षाचे चिन्ह बनवणार असल्याचे संकेत उद्धव ठाकरे यांनी दिले.

शिवसेनेच्या वादात 3 मोठी वक्तव्ये…

1. उद्धव ठाकरे, माजी मुख्यमंत्री –

निवडणूक आयुक्तांना असा निर्णय देऊन राज्यपाल व्हायचे आहे. भाजपने घटनात्मक संस्था गुलाम केली आहे. शिवसेना कोणाची आहे हे कोणताही गुलाम ठरवू शकत नाही?

2. शरद पवार, NCP प्रमुख –

इंदिरा गांधींच्या बाबतीतही असेच घडले, पण इंदिराजींनी निर्णय मान्य केला. निर्णय झाल्यावर त्यावर चर्चा करू नये. ते स्वीकारा, नवीन चिन्ह मिळवा. जुने चिन्हा गमावल्याने काहीही फरक पडणार नाही.

3. संजय राऊत, शिवसेना खासदार –

नवीन चिन्ह घेऊन जनतेच्या दरबारात जाऊ आणि नवी शिवसेना उभारून दाखवू. निवडणूक आयोगाकडे जा आणि विचारा राजकीय पक्षाची व्याख्या काय? शिवसेनेला संपवण्याचा हा डाव आहे.

निवडणूक आयोगाच्या आदेशात काय आहे?

निवडणूक आयोगाच्या 3 सदस्यीय समितीने 77 पानी आदेशात शिवसेनेची घटना अलोकतांत्रिक असल्याचे म्हटले आहे. आयोगाने म्हटले आहे की, 2018 मध्ये शिवसेनेने सुधारित घटनेची प्रत निवडणूक आयोगाकडे सोपवली नाही. याचे कारण कागदपत्र अधिक अलोकतांत्रिक बनवणे हे होते.

शिवसेनेची खासगी जहागिर व्हावी यासाठी ही घटनादुरुस्ती करण्यात आल्याचे आयोगाने म्हटले असून उद्धव यांनी निवडणूक न घेताच आपल्या मंडळातील लोकांना पदाधिकार्‍यांची नियुक्ती केली आहे. आयोगाने म्हटले आहे की 1999 मध्येच या पद्धती नाकारल्या गेल्या आहेत.

त्यात पदाधिकारी संख्या जास्त आहे, त्यामुळे शिवसेनेवर त्यांचा अधिकार आहे, असा युक्तिवाद उद्धव ठाकरे गटाने केला होता. आयोगाने तो फेटाळून लावत आमदार-खासदारांच्या बहुमताच्या जोरावर शिवसेनेची कमान एकनाथ शिंदे यांच्याकडे सोपवली.

ठाकरे गटाने आयोगाच्या दाव्याला चुकीचे म्हटले

77 पानी आदेशानंतर शिवसेनेचा उद्धव ठाकरे गट निवडणूक आयोगावरच हल्लाबोल करत आहे. रिपोर्टनुसार, पक्षाचे नेते अरविंद सावंत यांनी एक व्हिडिओ जारी केला आहे, जो 2018 मध्ये बनवला होता. उद्धव ठाकरे यांची अध्यक्षपदाची निवडणूक व्हिडिओमध्ये दाखवण्यात आली असून हा व्हिडिओ मातोश्रीतील आहे.

एकनाथ शिंदे, मनोहर जोशी, रामदास कदम, आदित्य ठाकरे, रश्मी ठाकरे यांच्यासह पक्षाचे अनेक दिग्गज नेते व्हिडिओत दिसत आहेत. व्हिडिओमध्ये सर्व नेते एकमताने उद्धव ठाकरे यांची अध्यक्षपदी निवड करत आहेत. यानंतर नेते आणि उपनेतेपदाची निवडणूक होत आहे. त्याची कागदपत्रे आम्ही आयोगाला दिली असल्याचे सावंत म्हणाले.

आयोगाच्या निर्णयाचा काय परिणाम होणार?

एका वृत्तपत्राने एडीआरच्या अहवालाचा हवाला देत म्हटले आहे की, 2019-20 मध्ये शिवसेनेकडे 48.46 कोटी रुपयांची एफडी आणि 186 कोटी रुपयांची स्थावर मालमत्ता आहे. आता खजिनदारपदी एकनाथ शिंदे हे त्यांच्या स्वाक्षरीने या निधीचे व्यवस्थापन करू शकणार आहेत. म्हणजेच या निर्णयानंतर उद्धव ठाकरेंचे सर्वाधिक नुकसान होणार आहे.

महाराष्ट्रात 82 ठिकाणी शिवसेनेची मोठी कार्यालये असून मुंबईत 280 छोटी कार्यालये आहेत. येत्या काही दिवसांत त्यांच्या ताब्यातील जागा वादात सापडू शकते. विधानसभेत शिवसेनेसाठी दिलेले कार्यालय आता एकनाथ शिंदे ताब्यात घेणार आहेत. मात्र, शिवसेनेचे दादर येथील कार्यालय, पक्षाचे मुखपत्र सामना, ठाकरे कुटुंबीयांच्या मालकीचे राहणार आहे. सामना आणि दादर ही कार्यालये ट्रस्टच्या माध्यमातून चालवली जातात.

शिंदेंकडे शिवसेना गेल्यानंतर उद्धव गटावर आर्थिक परिणाम होणारच, पण निवडणूक आयोगाच्या निर्णयाचे राजकीय परिणामही पाहायला मिळू शकतात….

1. BMC निवडणुकीत संभाव्य नुकसान-

बृहन्मुंबई महानगरपालिका (BMC) गेल्या 27 वर्षांपासून शिवसेनेच्या उद्धव ठाकरेंच्या ताब्यात आहे. सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार येत्या काही दिवसांत महापालिका निवडणुकीची घोषणा होऊ शकते. मार्चपर्यंत निवडणूक जाहीर झाल्यास उद्धव ठाकरेंना निवडणुकीत फटका बसू शकतो.

सध्या उद्धव ठाकरे यांना मशाल चिन्ह वाटप करण्यात आले आहे, मात्र आयोगाने तेही घेण्याचे संकेत दिले आहेत. या स्थितीत उद्धव ठाकरेंना पक्षासाठी नव्याने अर्ज करावा लागणार आहे. नवा पक्ष काढण्यासाठी आणि नंतर चिन्ह घेण्यास वेळ लागू शकतो. अशा स्थितीत महापालिका निवडणुकीत उद्धव यांना फटका बसू शकतो. बीएमसीमध्ये उद्धव यांचे नुकसान झाले, तर त्यांच्या राजकीय जीवनावर मोठा परिणाम होणार आहे.

2. समर्थक आमदारांना थांबवणे सोपे नाही-

पक्ष हिसकावल्यावर आणि चिन्ह गेल्यावर समर्थक आमदार आणि नेत्यांना रोखणे सोपे नाही. आता केवळ 13 आमदार उरले आहेत. चिन्ह गेल्यानंतर या आमदारांचे सदस्यत्व धोक्यात येणार आहे.

अशा स्थितीत सदस्यत्व वाचण्याच्या भीतीने बहुतांश आमदार शिंदे गटात जाऊ शकतात. त्याचवेळी खासदारांना रोखणे अवघड आहे. निवडणूक आयोगाच्या निर्णयामुळे उद्धव यांना त्यांच्यासोबत राहिलेल्या आमदार-खासदारांना रोखणे कठीण होऊ शकते.

दरम्यान, उद्धव ठाकरे गटाचे 10 आमदार आता आमच्यासोबत येण्यास तयार असून कधीही येऊ शकतात, असा दावा खासदार कृपाल तुमाने यांनी केला आहे.

3. सुप्रीम कोर्टातही शिंदेंना दिलासा मिळण्याची शक्यता

शिवसेनेचा वाद अजूनही सुप्रीम कोर्टात असून 37 आमदारांवर पक्षांतराचा धोका आहे. निवडणूक आयोगाच्या निर्णयामुळे शिंदे गटाला सर्वोच्च न्यायालयातही दिलासा मिळू शकतो.

शिंदे गट आता पक्ष बदललेल्या आमदारांचा नसून आपलाच पक्ष प्रमुख असल्याचे थेट सांगू शकेल. मात्र, निवडणूक आयोगाच्या निर्णयानंतर सर्वोच्च न्यायालयातही चुरस वाढली आहेत. न्यायालयाला आता नव्याने युक्तिवाद ऐकावा लागेल.

शिवसेनेचा लढा सुप्रीम कोर्टातही नेणार असल्याचं उद्धव ठाकरेंनी म्हटलं आहे. याचा अर्थ वाद दीर्घकाळ टिकू शकतो.

4. जिथे शिवसेना मजबूत, तिथला नेता ठाकरे गटात नाही

बाळासाहेब ठाकरेंच्या काळात महाराष्ट्रातील मुंबई, ठाणे, पालघर आणि कोकणात शिवसेनेची मजबूत पकड होती. 2019 च्या निवडणुकीतही या भागात शिवसेनेने सर्वाधिक जागा जिंकल्या. या भागात विधानसभेच्या सुमारे 100 जागा आहेत.

आता शिवसेनेत फूट पडल्यानंतर पक्षाला पालघर, कोकण आणि ठाण्यात नेत्यांचा दुष्काळ पडला आहे. मास बेसचे सर्व नेते शिंदे गटात गेले आहेत. उद्धव आणि आदित्य यांच्याशिवाय पक्षात एकही मास बेस लीडर उरलेला नाही.

अशा स्थितीत उद्धव यांना या भागात मजबूत पकड निर्माण करणे पुन्हा सोपे जाणार नाही. त्याचबरोबर या भागांमध्ये पक्ष कार्यालयांची कमतरता भासणार आहे, कारण बहुतांश नेते आपल्या मालमत्तेवर शिवसेनेचे कार्यालय चालवत होते.

5. शिंदे वापरू शकतात बाळासाहेबांचे फोटो

शिवसेनेत फूट पडल्यानंतर सर्वात मोठी चर्चा होती ती बाळासाहेब ठाकरेंचे फोटो वापरायची. उद्धव ठाकरे यांनी तर शिंदे यांना इतर वडिलांचे चित्र न वापरता स्वत:च्या वडिलांचे चित्र वापरावे असे सांगितले होते. मात्र, शिंदे यांनी बाळासाहेबांचे फोटो वापरणे सुरूच ठेवले.

निवडणूक आयोगाच्या निर्णयानंतर एकनाथ शिंदे यांना बाळासाहेबांचे फोटो सहज वापरता येणार आहे. कारण बाळासाहेब हे शिवसेनेचे संस्थापक राहिले आहेत आणि एकनाथ शिंदे आता अध्यक्ष होणार आहेत. शिंदे यांना दसरा मेळाव्यासाठी मुंबईचे शिवाजी पार्कही मिळणार आहे. इथूनही ते उद्धव ठाकरे जे संदेश देत होते, ते आता देणार आहेत.

कसबा आणि पिंपरी-चिंचवडची अग्निपरीक्षा

पुण्यातील कसबा आणि पिंपरी-चिंचवड मतदारसंघात 26 फेब्रुवारी रोजी पोटनिवडणूक होत आहे. चिंचवडमध्ये भाजप आणि शिवसेनेच्या उद्धव गटात लढत आहे. याच नगरमध्ये काँग्रेस आणि भाजप आमनेसामने आहेत.

चिंचवडमध्ये राष्ट्रवादीनेही आपला उमेदवार उभा केला आहे. चिंचवडची जागा जिंकण्यात उद्धव ठाकरेंना यश आले, तर पक्ष समर्थकांचे मनोबल खूप वाढेल. दुसरीकडे, पराभव झाला तर अनेक प्रकारचे सट्टा लावले जाऊ शकतात. पक्षाचे नेते आदित्य ठाकरे यांनी प्रचाराची धुरा सांभाळली आहे.

The Focus Explainer Uddhav Thackeray’s politics limited to Matoshree? Political Implications of Election Commission’s Decision

महत्वाच्या बातम्या 

• पंतप्रधान मोदींच्या दिवंगत वडिलांची खिल्ली उडवल्याबद्दल काँग्रेस नेते पवन खेरा यांच्याविरुद्ध वाराणसी आणि लखनऊमध्ये एफआयआर
• तुर्कस्तान-सीरियात पुन्हा भूकंप : 6.4 तीव्रता, इस्रायलपर्यंत जाणवले धक्के, 3 ठार, 213 जखमी
• मुंबईत एका कार्यक्रमादरम्यान गायक सोनू निगमला धक्काबुक्की, ठाकरे गटाच्या आमदार पुत्रावर गुन्हा दाखल
• कोशियारींच्या मुलाखतीतले कळीचे सवाल; उद्धव ठाकरेंचे शकुनी मामा कोण??,आणि….