संसदेच्या पावसाळी अधिवेशनाच्या सहाव्या दिवशी सोमवारी काँग्रेस खासदार राहुल गांधी यांनी भाषण केले. राष्ट्रपतींच्या अभिभाषणावरील आभारप्रदर्शनावरील चर्चेदरम्यान त्यांनी हे भाषण केले. विरोधी पक्षनेते म्हणून त्यांचे हे पहिलेच भाषण होते. आपल्या भाषणाच्या सुरुवातीला राहुल गांधींनी भगवान महादेवाचे चित्र दाखवले, त्यानंतर लोकसभा अध्यक्ष ओम बिर्ला यांनी त्यांना थांबवले. संसदीय कामकाजाच्या नियम पुस्तिकेचा संदर्भ देत ओम बिर्ला यांनी राहुल गांधींना सांगितले की, नियमांनुसार संसदेत कोणतेही फलक किंवा चित्र दाखवता येत नाही.The Focus Explainer: Rule book frequently issued during Rahul Gandhi’s speeches, Know what are the rules of speaking in Parliament
राहुल गांधी यांनी सुमारे अडीच तास भाषण केले. या काळात एनडीएच्या खासदारांनीही अनेकदा नियमांचे उल्लंघन केल्याचा दावा केला आहे. सत्ताधारी पक्षापासून ते विरोधकांपर्यंत… अनेकवेळा त्यांनी लोकसभेचे नियमपुस्तक दाखवून नियम समजावून सांगितले.
राहुल गांधींच्या भाषणादरम्यान सत्ताधारी पक्षाने गोंधळ घातला तेव्हा काँग्रेस खासदारांनी नियमांचा हवाला देत भाषण करताना कोणत्याही सदस्याला अडवणूक करता येणार नाही, असे सांगितले. यानंतर विधानसभा अध्यक्ष ओम बिर्ला यांनीही नियम 349चा उल्लेख केला.
काँग्रेस खासदार राहुल गांधी यांच्या भाषणादरम्यान, नियम 349, 352, 151 आणि 102 सह अनेक नियमांचा उल्लेख करण्यात आला. अशा परिस्थितीत संसदेत भाषण करताना कोणते नियम लक्षात ठेवावे लागतात हे तुम्हाला माहीत आहे का?
नियम 349 मध्ये काय?
लोकसभेच्या नियम पुस्तकात, नियम 349 ते 356 मध्ये संसदेत भाषण करताना लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टींचा उल्लेख आहे.
नियम 349(1) सांगतो की भाषणादरम्यान कोणतेही पुस्तक, वर्तमानपत्र किंवा पत्र वाचता येत नाही, ज्याचा सभागृहाच्या कामकाजाशी संबंध नाही. नियम ३४९(२) म्हणते की सभासद भाषण करत असताना आवाजाने किंवा इतर कोणत्याही प्रकारे व्यत्यय आणू शकत नाही.
नियम 349(12) मध्ये असे लिहिले आहे की कोणताही सदस्य अध्यक्षांच्या खुर्चीकडे पाठ करून बसणार नाही किंवा उभा राहणार नाही.
त्याच नियम पुस्तकातील नियम 349(16) म्हणते की कोणताही सदस्य सभागृहात ध्वज, चिन्ह किंवा इतर काहीही प्रदर्शित करणार नाही. राहुल गांधींनी भगवान शंकराचे चित्र दाखवले तेव्हा स्पीकर ओम बिर्ला यांनी या नियमाचा हवाला दिला होता.
बोलताना कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवायला हव्यात?
नियम पुस्तकाच्या नियम 352 मध्ये प्रत्येक सदस्याने बोलताना जे नियम लक्षात ठेवले पाहिजेत ते नमूद केले आहे. नियम 352(1) सांगतो की कोणत्याही सदस्याने भाषण देताना कोणत्याही न्यायालयासमोर प्रलंबित असलेली कोणतीही वस्तुस्थिती किंवा निर्देश नमूद करू नये. 352(2) अंतर्गत, कोणत्याही सदस्यावर वैयक्तिक हल्ला केला जाऊ शकत नाही.
नियम 352(3) नुसार, कोणताही सदस्य कोणत्याही राज्याच्या सभागृहाच्या किंवा विधानसभेच्या कामकाजाबाबत आक्षेपार्ह टिप्पणी करणार नाही. नियम 352(5) अन्वये, उच्च पदावर असलेल्या कोणत्याही व्यक्तीविरुद्ध आक्षेपार्ह किंवा अपमानास्पद टिप्पणी करता येत नाही.
नियम पुस्तिकेमधील नियम 352(6) सांगतो की कोणत्याही सदस्याला वादविवाद किंवा चर्चेदरम्यान अध्यक्षांचे नावदेखील वापरता येत नाही. एवढेच नाही तर कोणत्याही सरकारी अधिकाऱ्याचे नावही घेता येणार नाही. नियम 352(11) नुसार कोणत्याही सदस्याला अध्यक्षांच्या परवानगीशिवाय कोणतेही लिखित भाषण वाचता येत नाही.
खासदार आणखी काय करू शकत नाही?
नियम पुस्तिकेच्या नियम 353 मध्ये असे नमूद केले आहे की कोणत्याही सदस्याने अध्यक्षांची मान्यता घेतल्याशिवाय कोणत्याही व्यक्तीवर अपमानास्पद टिप्पणी किंवा आरोप करू नये.
नियम 354 नुसार, कोणताही सदस्य राज्यसभेत लोकसभेत दिलेल्या भाषणाचा उल्लेख जोपर्यंत एखाद्या मंत्र्याने दिलेला नसेल किंवा ते काही धोरणाशी संबंधित नसेल तर तो उल्लेख करणार नाही. त्याच वेळी, नियम 355 मध्ये असे म्हटले आहे की जर एखाद्या सदस्याला चर्चेदरम्यान दुसऱ्या सदस्याला प्रश्न विचारायचा असेल तर तो केवळ स्पीकरद्वारेच प्रश्न विचारू शकतो.
नियम 356 काय सांगतो?
राहुल गांधींच्या भाषणादरम्यान नियम 356 चाही उल्लेख करण्यात आला होता. केंद्रीय मंत्री भूपेंद्र यादव यांनी लोकसभा अध्यक्ष ओम बिर्ला यांच्यासमोर नियम 356चा हवाला दिला. या नियमानुसार एखादा सदस्य भाषणादरम्यान वारंवार विसंगत बोलत असेल तर अध्यक्ष त्याला भाषण थांबवण्याचे निर्देश देऊ शकतात.
The Focus Explainer: Rule book frequently issued during Rahul Gandhi’s speeches, Know what are the rules of speaking in Parliament
महत्वाच्या बातम्या
- मुख्यमंत्रिपदावरून सुरू असलेल्या वादावर सिद्धरामय्या यांची प्रतिक्रिया, म्हणाले- हायकमांडचा निर्णय…
- उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांची मोठी घोषणा; गट ‘क’च्या रिक्त पदांची भरती MPSC मार्फत; पेपरफुटीचा कायदाही येणार
- अग्निवीराबाबत राहुल गांधींनी लोकसभेत चालविला नॅरेटिव्ह खोटा; पण शहीद अग्निवीराच्या वडिलांनी सांगितला मदतीचा आकडा!!
- ‘राहुल गांधींनी माफी मागावी… संपूर्ण संत समाज..’ ; स्वामी अवधेशानंद संतापले!