श्रीलंका आणि पाकिस्ताननंतर आता मालदीव चीनचा नवा शिकार ठरत आहे. कारण मालदीवचे चीनबद्दलचे प्रेम वारंवार उचंबळून येताना दिसून येत आहे. पण हे प्रेम मालदीवला गरिबीच्या वाटेवर नेऊन सोडणार यात शंका नाही. श्रीलंका आणि पाकिस्तानला आर्थिकदृष्ट्या उद्ध्वस्त करण्यात चीनचा मोठा हात आहे. दोन्ही देश ‘चिनी कर्जाच्या जाळ्यात’ अडकले असून, आता मालदीवही त्याच मार्गावर आहे.The Focus Explainer If India rejects, Maldives will face famine, China wants the same, read more
वास्तविक, मालदीव हा भारताचा विश्वासू शेजारी देश आहे. पण पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या लक्षद्वीप दौऱ्यावर मालदीवच्या मंत्र्यांनी ज्या पद्धतीने भाष्य केले आहे, त्यामुळे मालदीवचेच नुकसान होणार आहे. कारण मालदीवच्या अर्थव्यवस्थेत भारताचे मोठे योगदान आहे आणि ते अनेक गोष्टींसाठी पूर्णपणे भारतावर अवलंबून आहेत. मात्र, मालदीवमध्ये चीन समर्थित सरकार सत्तेवर आल्यानंतर भारतासोबतचे संबंध अतिशय तणावपूर्ण बनले आहेत.
मालदीवची अर्थव्यवस्था विस्कळीत होईल
मालदीवची अर्थव्यवस्था पर्यटनावर अवलंबून आहे. तेथील जीडीपीमध्ये पर्यटनाचा वाटा 28% आहे. तर परकीय चलनात पर्यटन क्षेत्राचा वाटा 60 टक्के आहे. अशा परिस्थितीत भारताने पाठ फिरवली, तर मालदीवला आर्थिकदृष्ट्या मोठे नुकसान सहन करावे लागेल.
मालदीव आणि भारत यांच्यात गेल्या वर्षी 500 दशलक्ष डॉलर्सचा व्यापार झाला होता. यंदाही त्यात सातत्याने वाढ होत आहे. मालदीव आणि भारत यांच्यात तीन दशकांपूर्वी व्यापार करार झाला होता. या करारानुसार मालदीव भारतातून त्या वस्तूंची आयात करतो, जी इतर देशांना निर्यात केली जात नाही. याशिवाय मालदीवच्या पायाभूत सुविधा प्रकल्पांमध्येही भारतीयांचा पैसा गुंतवण्यात आला आहे. सन 2023 मध्ये, भारताने मालदीवमधून $410.2 दशलक्ष डॉलरची निर्यात केली, तर 61.9 दशलक्ष डॉलरची आयात केली. 2022 मध्ये, निर्यातीचा आकडा $495.4 दशलक्ष होता, तर आयातीचा आकडा $61.9 दशलक्ष होता.
सर्वाधिक भारतीय पर्यटक मालदीवमध्ये पोहोचतात
आज मालदीव हे भारतीयांसाठी सर्वोत्तम पर्यटन स्थळ आहे. 2023 मध्ये भारतातून 2,09,198 लोक मालदीवला भेट देण्यासाठी आले होते. जर भारतीयांनी येथे जाणे बंद केले तर मालदीवचे आर्थिक संकट अधिक गडद होऊ शकते. यापूर्वी 2022 मध्ये 2.41 लाख भारतीय मालदीवला भेट देण्यासाठी गेले होते, 2021 मध्ये 2.91 लाख आणि 2020 मध्ये कोरोना महामारीच्या काळातही 63000 भारतीय मालदीवला भेट देण्यासाठी गेले होते.
डिसेंबर-2023 पर्यंत या बेटावर एकूण 17 लाख 57 हजार 939 पर्यटक आले होते. यामध्ये सर्वाधिक पर्यटक भारतीय होते. भारतीयांनंतर रशिया आणि चीनमधून सर्वाधिक लोक आले होते. अशा परिस्थितीत मालदीवसाठी पर्यटन उद्योग खूप महत्त्वाचा आहे. 2021 मध्ये, बेटाला पर्यटनातून अंदाजे $ 3.49 अब्जचा महसूल मिळाला. 2021 च्या आकडेवारीनुसार, या वर्षी भारत मालदीवचा तिसरा सर्वात मोठा व्यापार भागीदार म्हणून उदयास आला आहे. मालदीवचा मुख्य उत्पन्नाचा स्रोत पर्यटन आहे, येथे भारतासारखी करप्रणाली नाही.
क्षेत्रफळाच्या तुलनेत दिल्लीपेक्षा मालदीव लहान
हिंद महासागरातील बेटावर वसलेल्या मालदीवमधील 98 टक्के लोकसंख्या मुस्लिम आहे. उरलेले 2 टक्के इतर धर्माचे आहेत, येथील एकूण लोकसंख्या सुमारे 5 लाख आहे. मालदीव हा सुमारे 1200 बेटांचा समूह आहे. बहुतेक बेटांवर कोणीही राहत नाही. मालदीवचे क्षेत्रफळ 300 चौरस किलोमीटर आहे. म्हणजेच आकाराने ते दिल्लीच्या एक पंचमांश आहे.
हे बेट प्रामुख्याने भारतातून धातू आयात करते. याशिवाय भारत अभियांत्रिकी वस्तू, औषधी, रडार उपकरणे, खडक आणि सिमेंट यासारख्या औद्योगिक उत्पादनांवर अवलंबून आहे. मालदीव अन्नासाठी भारतावर अवलंबून आहे. मालदीव तांदूळ, पीठ, मसाले, फळे आणि भाज्या, साखर आणि पोल्ट्री उत्पादनांसाठी भारतावर अवलंबून आहे. याशिवाय प्लास्टिक आणि लाकडी वस्तूंचीही आयात केली जाते.
आता मालदीवला चिंता…
सध्या भारताची अर्थव्यवस्था 3.75 ट्रिलियन डॉलर इतकी आहे. तर मालदीवची अर्थव्यवस्था सुमारे 6.5 अब्ज डॉलर्सची आहे. विशेष म्हणजे दरवर्षी भारतीय परदेशात प्रवास करण्यासाठी सुमारे 65 अब्ज डॉलर्स खर्च करतात. म्हणजेच मालदीवच्या जीडीपीपेक्षा भारतीय दरवर्षी 10 पट जास्त खर्च विदेशात प्रवासावर करतात. त्यामुळे प्रत्येक प्रकारे भारतावर अवलंबून असलेल्या मालदीवला चिंता करावी लागणार आहे.
याशिवाय भारताने मालदीवला अनेक मोठे आर्थिक अनुदान दिले आहे, ज्यात मालेतील हुकुरू मिस्कीचे नूतनीकरण, उच्च प्रभाव समुदाय विकास प्रकल्प (HICDP) आणि इतर द्विपक्षीय प्रकल्पांचा समावेश आहे. भारताने नि:स्वार्थपणे कर्ज देऊन मालदीवला मदत केली. दुसरीकडे चीननेही मालदीवमध्ये प्रकल्प सुरू केले, त्यात मोठी कर्जे दिली आणि देशाला कर्जाच्या खाईत बुडवले.
मालदीव चीनच्या भानगडीत अडकत चालला
मालदीवचे अध्यक्ष मोहम्मद मुइज्जू यांचा कल चीनकडे असल्याचे उल्लेखनीय आहे. आता दरम्यान मालदीवबद्दल भारतीयांमध्ये नाराजी असताना चीन मालदीवची अर्थव्यवस्था काबीज करण्यासाठी नवीन खेळी करू शकतो. कारण 2023 मध्ये मालदीवमध्ये येणाऱ्या चिनी पर्यटकांच्या संख्येत अचानक वाढ झाली होती. 2022 मध्ये मालदीवमध्ये पोहोचणाऱ्या पर्यटकांमध्ये चिनी 27व्या स्थानावर होते, जे 2023 मध्ये अचानक तिसऱ्या स्थानावर पोहोचले आहे.
गेल्या काही वर्षांत मालदीवने चीनकडून मोठी कर्जे घेतली आहेत. आकडेवारीनुसार, सध्या मालदीवचा जीडीपी सुमारे 6.5 अब्ज अमेरिकन डॉलर्स आहे. तर मालदीवच्या बजेटपैकी 10 टक्के रक्कम चीनचे कर्ज फेडण्यासाठी जाते. चीन मालदीवमध्ये मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक करत आहे, पायाभूत सुविधा, व्यापार आणि ऊर्जा क्षेत्रांवर आपली पकड वाढवत आहे. असे अनेक प्रकल्प आहेत ज्यात चीन आणि मालदीव संयुक्तपणे बेटावर हॉटेल्स बांधत आहेत. म्हणजेच भविष्यात कर्ज वेळेवर परत न केल्यास मालदीवची बेटेही चीनच्या ताब्यात जाऊ शकतात.
The Focus Explainer If India rejects, Maldives will face famine, China wants the same, read more
महत्वाच्या बातम्या
- मणिपूरमध्ये पोलिस आणि बंडखोरांमध्ये गोळीबार; सीमावर्ती भागात अतिरिक्त कुमक पाठवली
- कर्नाटकातील काँग्रेस आमदारांच्या घरावर ईडीचा छापा; केवाय नानजेगौडावर जमीन
- सर्वोच्च न्यायालयाकडून नवाझ शरीफ यांना दिलासा; आजीवन अपात्रता कायदा रद्द; इम्रान खान यांनाही फायदा
- बिल्किस बानो गँगरेपप्रकरणी 11 दोषी पुन्हा तुरुंगात जाणार; गुजरात सरकारचा सुटकेचा निर्णय सुप्रीम कोर्टाने उलटवला