प्रतिनिधी
नवी दिल्ली : चांद्रयान 3 मोहीम यशस्वी ठरत असताना त्याच्या श्रेयवादात काँग्रेसने अनावश्यकपणे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांना पुढे केले. पण खरंच इस्रोच्या स्थापनेत नेहरूंचे योगदान होते का??, याचा धांडोळा घेतल्यानंतर काही वेगळेच सत्य समोर आले. Not Nehru’s but TIFR’s contribution to the establishment of ISRO
नेहरूंच्या निधनानंतर 5 वर्षांनी 1964 मध्ये 1969 मध्ये स्थापन झालेल्या इस्रोच्या स्थापनेसह भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमात नेहरूंचे कोणतेही योगदान नव्हते. 1962 मध्ये स्थापन झालेल्या INCOSPAR ची स्थापना करण्यातही त्यांची कोणतीही भूमिका नव्हती. खरे तर नेहरूंच्या वैज्ञानिकतेचा अभाव होता. त्यांचा स्वभाव इतका हेकेखोर होता की पाकिस्तानने सुद्धा 1961 च्या उत्तरार्धात, भारताच्या INCOSPAR च्या काही महिने आधी, फेब्रुवारी 1962 मध्ये SUPARCO ही त्यांची अंतराळ संस्था स्थापन केली होती. पण नेहरूंनी इस्रो स्थापन केली नाही. पण त्यांना श्रेय देण्यासाठी वेगवेगळी मिथके आणि कथा रचण्यात आल्या.
डॉ. विक्रम साराभाई यांनी 1962 मध्ये स्वदेशी अवकाश कार्यक्रम तयार करण्यासाठी INCOSPAR ची स्थापना केली. ही समिती त्यावेळी टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (TIFR) चा एक भाग होती, जी डॉ. होमी जे. भाभा यांच्या आग्रहावरून स्थापन करण्यात आली होती, ज्यांनी सर दोआबजी टाटा ट्रस्टला आर्थिक मदत मागितली होती. त्यावेळी जेआरडी टाटा यांनी डॉ. होमी जे भाभा यांच्या कल्पनेला पाठिंबा दिला आणि नेहरू भारतासाठी कोणतेही निर्णय घेण्यापूर्वीच 1 जून 1945 रोजी TIFR ची स्थापना करण्यात आली. हे सुरुवातीला इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स, बंगलोरच्या कॅम्पसमध्ये स्थापित केले गेले होते, ज्याचे मूळ 1893 मध्ये स्वामी विवेकानंद आणि जमशेदजी टाटा यांच्या एका जहाजावर अमेरिकेला गेले होते. स्वामी विवेकानंद यांनी मूलभूत विज्ञान सुरू करण्याची सूचना केली होती. भारतातील संशोधन आणि जमशेटजींनी त्यावर पाठपुरावा केला.
नेहरूंकडे परत आल्यावर त्यांनी डॉ. होमी जे भाभा यांची INCOSPAR स्थापन करण्याची विनंती नाकारली, निधीची विनंती थांबवली आणि 30 जून 1960 रोजी डॉ. भाभा यांना पत्र लिहिले की, ते या प्रकल्पासाठी निधी देऊ शकणार नाहीत आणि त्यांची गरज नाही. आता या (त्याला भेटायला). INCOSPAR ला भारत सरकारने नव्हे तर TIFR द्वारे निधी दिला होता. १९६९ मध्ये डॉ. विक्रम साराभाई यांनी इस्रोची स्थापना केली. 1964 मध्ये नेहरूंचे निधन झाले. त्यामुळे त्यांचा भारतातील अंतराळ कार्यक्रमाशी काहीही संबंध नव्हता.
पंतप्रधान मोदींच्या कार्यकाळात जेव्हा एखादी महत्त्वाची कामगिरी होते तेव्हा कॉंग्रेसचे स्पिनडॉक्टर-इन-चीफ जयराम रमेश हे कुचकामी युक्तिवाद करतात. त्यातून चांद्रयान 3 च्या चंद्र मोहिमेतील नेत्रदीपक यशामुळे पंतप्रधानांच्या बाजूने निर्माण झालेल्या सद्भावनेने ते अस्वस्थ झाले आणि त्यांना हेवा वाटला म्हणून त्यांनी नेहरूंना श्रेय देण्यासाठी बनावट कहाणी रचली.
पण भाजपचे आयटी सेल प्रमुख अमित माननीय आणि राज्यसभा खासदार महेश जेठमलानी यांनी नेहरूंभोवतीचे हे मिथक एक्सपोज केले आहे.
Not Nehru’s but TIFR’s contribution to the establishment of ISRO
महत्वाच्या बातम्या
- विरोधक आणि माध्यमे काळे चित्र दाखवायला उतावळे; परकीय गुंतवणुकीत मात्र महाराष्ट्र नंबर 1 ने उजळे!!
- आदित्य L-1 सूर्यावर कशाचा शोध घेणार?, इस्रोचे माजी शास्त्रज्ञ नारायण यांनी दिली माहिती
- पावसात भिजल्यानंतरची रणनीती : ताई – दादांचं भांडण बारामतीत ठेवायचं झाकून; इतरांमध्ये लावून द्यायचं ठासून!!
- आदित्य L-1 चे 2 सप्टेंबरला सकाळी 11.50 ला उड्डाण; 4 महिन्यांत पृथ्वीपासून 15 लाख किलोमीटरवर पोहोचेल