वृत्तसंस्था
स्टॉकहोम : Nobel Prize या वर्षीचा रसायनशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार सुसुमु किताNobel Prizeगावा (जपान), रिचर्ड रॉबसन (ऑस्ट्रेलिया) आणि ओमर एम. याघी (यूएसए) यांना जाहीर झाला आहे. रॉयल स्वीडिश अकादमी ऑफ सायन्सेसने बुधवारी याची घोषणा केली.Nobel Prize
त्यांनी मोठ्या पोकळ्या असलेले अणू तयार केले आहेत, ज्यामुळे वायू आणि इतर रसायने सहजपणे त्यातून जाऊ शकतात. या रचनांना धातूचे सेंद्रिय फ्रेमवर्क (MOFs) म्हणतात. ते मोठ्या पोकळ्या असलेले स्फटिक तयार करतात.Nobel Prize
ते विशिष्ट पदार्थांना पकडण्यासाठी किंवा साठवण्यासाठी विशेषतः डिझाइन केले जाऊ शकतात. त्यांचा वापर वाळवंटातील हवेतील पाणी गोळा करण्यासाठी, कार्बन डायऑक्साइड स्वच्छ करण्यासाठी, विषारी वायू साठवण्यासाठी किंवा रासायनिक अभिक्रियांना गती देण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
विजेत्याला ११ दशलक्ष स्वीडिश क्रोनर (₹१०.३ कोटी), एक सुवर्णपदक आणि एक प्रमाणपत्र मिळेल. ही बक्षीस रक्कम तिघांमध्ये विभागली जाईल. १० डिसेंबर रोजी स्टॉकहोममध्ये हे पुरस्कार प्रदान केले जातील.
धातू-सेंद्रिय चौकट (MOF) म्हणजे काय? MOF हे धातूच्या आयन आणि कार्बन अणूंनी बनवलेल्या जाळीसारख्या रचना (नेटवर्क) असतात. त्यामध्ये असंख्य पोकळी किंवा जागा असतात ज्यातून वायू किंवा द्रव जाऊ शकतात.
रिचर्ड रॉबसन यांनी MOF ची सुरुवात केली १९७० च्या दशकात, रॉबसन ऑस्ट्रेलियातील मेलबर्न विद्यापीठात आण्विक मॉडेलिंग वर्ग शिकवत होते. त्यांनी लाकडी चेंडू (अणू) आणि काठ्या (बॉण्ड) वापरून मॉडेल्स तयार केले.
त्यांना अचानक लक्षात आले की जर वास्तविक रेणूंमध्ये समान “जोडणी नमुने” समजले तर नवीन प्रकारच्या आण्विक रचना तयार करता येतील.
१९८९ मध्ये, त्यांनी तांबे आयन आणि चार बाजू असलेला सेंद्रिय रेणू एकत्र करून एक नवीन रचना तयार केली. ती क्रिस्टल रचनेसारखी होती, परंतु आत रिकाम्या जागा होत्या. ही पहिली “मेटल-ऑर्गेनिक नेटवर्क” संकल्पना होती.
मात्र ही रचना काहीशी नाजूक असली तरी, त्यामुळे रसायनशास्त्रज्ञांमध्ये एक नवीन कल्पना निर्माण झाली की रेणूंपासून “इमारती” बनवता येऊ शकतात.
Nobel Prize in Chemistry 2025 Awarded to Susumu Kitagawa, Richard Robson, and Omar M. Yaghi for Metal-Organic Frameworks (MOFs)
महत्वाच्या बातम्या
- महाराष्ट्रासाठी अभिमानाचा आणि ऐतिहासिक दिवस; आंतरराष्ट्रीय विमानतळापासून ते मेट्रोचे उद्घाटन!!
- Toxic Cough Syrup : 2 राज्यांत कफ सिरपमुळे 23 मुलांचा मृत्यू; 5 राज्यांमध्ये कोल्ड्रिफ सिरपवर बंदी, सीबीआय चौकशीसाठी सर्वोच्च न्यायालयात याचिका
- Arvind Kejriwal : अरविंद केजरीवाल यांना दिल्लीत टाइप-7 बंगला अलॉट; नवा पत्ता- 95 लोधी इस्टेट; खासदाराच्या घरी राहत होते
- डाव्या शेकापच्या चळवळीत आयुष्य घालवलेल्या नेत्याचे नवी मुंबई विमानतळाला नाव; संघ स्वयंसेवक पंतप्रधानाच्या हस्ते उद्घाटन!!